Orinlaw isin juritiwdi qozgatiw

Berdaq atındagı qaraqalpaq mámleketlik universiteti yuridika fakulteti yurisprudenciya qánigeligi 203-topar studenti Sadullaev Muxammedjannıń orınlaw isin júritiw páninen Óz betinshe jumısı

Tema: Orınlaw isin júritiwdi qozģatiw

Orınlawshı: Sadullaev M
Qabıllawshı: Klicheva B

Tema : Orınlaw isin júritiwdi qozģatıw.

Reje:

1. 
   Orınlaw isin júritiwdi qozģatiw tártibi.
   
2. 
   Orınlaw hújjetine qoyilatuģın talaplar.
   
3. 
   Orınlaw isin júritiwdi qozģatiwda mámleket orınlawshısınıń wákillikleri.
   
4. 
   Orınlaw hújjetin qaytarip jiberiw tártibi.
   

Orinlaw isin qozgatiw orinlaw procesinin birinshi ham majburiy basqishi esaplanadi.Orinlaw isin qozgatiw tek gana majburiy orinlaw ushin emes, al basqa orinlaw hareketlerin amelge asiriw ushin da tiykar boladi. Orinlaw isin qozgatiw haqqinda qarar shigarmastan turip qarzdardin finansliq jagdayi haqqinda magliwmat aliwga mamleket orinlawshisinin haqi joq. Orinlaw isin qozgatiwdi mamleket orinlawshisi jeke tartipte amelge asiradi.

Mamleket orinlawshisina orinlaw hujjeti jetip kelgennen keyin ogan eki minnetleme jukletiledi. Birinshiden, ol sud , mamleket organi yaki ondiriwshiden kelip tusken orinlaw hujjetin orinlaw ushin qabil etedi. Ekinshiden, aniq bir shartler bar bolganinda orinlaw isin qozgatadi. Bunday shartler ekige bolinedi. Birinshi shart orinlaw hujjetinin muddeti otip ketpegen bolsa. Ekinshi shart orinlaw hujjeti nizam tarepinen orinlaw hujjetine qoyilatugin talaplarga juwap beriwi kerek.
Orinlaw isin juritiwdi qozgatiw - mamleket orinlawshisi tarepinen sud hujjetleri ham basqa organlar hujjetlerin orinlawda majburlew sharalarin qollawdin nizamliligin taminlew basqishi esaplanadi.
Sud yaki basqa organnan yamasa ondiriwshiden ( eger orinlaw hujjetin orinlawga tapsiriw muddeti otpegen ham bul hujjet Ozbekstan Respublikasi “ Sud hujjetleri ham basqa organlar hujjetlerin orinlaw haqqinda” gi Nizamnin 8-statyasinda nazerde tutilgan talaplarga muwapiq bolsa) mamleket orinlawshisi orinlaw hujjetin orinlaw ushin qabil etip aliwi ham orinlaw isin juritiwdi qozgatiwi shart. Eger nizam hujjetlerinde orinlaw hujjetinin ayrim turlerine majburiy qosimshalar nazerde tutilgan bolsa, olar mamleket orinlawshisina orinlaw hujjeti menen birge beriliwi kerek.
Orinlaw isin juritiwdi qosgatiw haqqindagi masele orinlaw hujjeti kelip tusken kunnen baslap bir is kuni ishinde sheshiledi.
“Sud hujjetleri ham basqa organlar hujjetlerin orinlaw haqqinda” gi Nizamnin 8-statyasina muwapiq orinlaw hujjetinde tomendegiler korsetiliwi kerek:

1. 
   orinlaw hujjetin bergen sud yaki basqa organnin ati;
   
2. 
   orinlaw hujjetinin qaysi is boyinsha berilgenligi ham onin tartip nomeri;
   
3. 
   orinlaniwi shart bolgan sud hujjeti yaki basqa organ hujjeti qabil etilgen sane;
   
4. 
   ondiriwshi ham qarzdardin ati, olardin manzilleri, fizikaliq shaxslar ushin- qarzdardin tuwilgan sansei ham orni, jumis orni qarzdar fizikaliq shaxstin jeke identifikaciya nomeri (Ozbekstan Respublikasi puqaralari bolmagan fizikaliq shaxslardin shaxsin tastiyqlawshi basqa hujjetlerdin rekvizitleri), sonday-aq, qarzdar yuridik shaxstin saliq toleytugin identifikaciya nomeri;
   
5. 
   sud hujjeti yaki basqa organ hujjetinin qarar bolimi;
   
6. 
   sud hujjeti yaki basqa organ hujjeti kushke kirgen sane;
   
7. 
   orinlaw hujjeti berilgen sane ham oni orinlawga tapsiriw muddeti.
   

Sud hujjeti tiykarinda berilgen orinlaw hujjeti sudya tarepinen imzalanadi ham sudtin gerbil mori menen tastiyiqlanadi.
Basqa organnin hujjeti tiykarinda berilgen orinlaw hujjeti usi hujjetti qabil etken organnin wakillikli lawazimli shaxsi tarepinen imzalanadi ham tiyisli organnin mori menen tastiyiqlanadi.
“Sud hujjetleri ham basqa organlar hujjetlerin orinlaw haqqinda” gi nizamnin 27-statyasina muwapiq orinlaw hujjetin tomendegi muddetlerde orinlawga tapsiriw mumkin:

1. 
   uliwma yurisdikciya sudlarinin sud hujjetleri tiykarinda beriletugin orinlaw hujjetleri ush jil dawaminda, ekonomikaliq sudlardin sud hujjetleri bolsa – alti ay dawaminda;
   
2. 
   toreshilik sudinin qararlarin majburiy orinlaw haqqindagi sud hujjetleri tiykarinda beriletugin orinlaw qagazlari – alti ay dawaminda;
   
3. 
   notariustin orinlaw xatlari – ush jil dawaminda;
   
4. 
   miynet tartislari komissiyalarinin guwaliqlari – ush ay dawaminda;
   
5. 
   islerdi hakimshilik tartipte koriw wakilligine iye organlardin ( lawazimli shaxslardin) qararlari – ush ay dawaminda.
   

Basqa orinlaw hujjetlerin orinlawga tapsiriw muddetleri tiyisli orinlaw hujjetlerin beriw shartleri ham tartibin belgilewshi nizamshiliq hujjetlerinde korsetiledi.
Bul statyanin birinshi boliminde korsetilgen muddetler tomendegishe esaplanadi:

1. 
   bul statyanin birinshi boliminin 1-bantinde korsetilgen orinlaw hujjetleri orinlawga tapsirilganda – sud hujjeti nizamli kushke kirgen yaki onin orinlaniwin keshiktiriw yaki bolip-bolip orinlaw ushin belgilengen muddet tamamlangan kunnen baslap yamasa orinlaw hujjetin orinlawga tapsiriwdin otkerip jiberilgen muddetin tiklew haqqindagi uygariw shigarilgan kunnen baslap, sud hujjeti darhal orinlaniwi lazim bolgan jagdaylarda bolsa – hujjet shigarilgan kunnin ertesinen baslap;
   
2. 
   sud buyriqlari orinlawga tapsirilganda – olar berilgen kunnen baslap on kunlik muddet otkeninen keyin;
   
3. 
   bul statya birinshi boliminin 5-bantinde korsetilgen orinlaw hujjetleri orinlawga tapsirilganda – qarar shigarilgan kunnen baslap.
   

Bul ststyanin birinshi boliminde korsetilgen basqa barliq orinlaw hujjetleri boyinsha olardi orinlawga tapsiriw muddetleri, eger nizamda basqasha tartip belgilengen bolmasa, olar berilgen kunnin ertesinen baslap esaplanadi.
Orinlaw isin juritiwdi qozgatiw haqqindagi qararda tomendegiler korsetiliwi kerek:

• 
  qarar shigarilgan sane ham orni;
  
• 
  qarardi shigargan shaxstin lawazimi, familiyasi, ati ham akesinin ati;
  
• 
  qarar qaysi orinlaw isin juritiw boyinsha shigarilganligi;
  
• 
  qarar arqali sheshiletugin masele;
  
• 
  mamleket orinlawshisi qarar qabil etiwde amel qilgan ham basqa nizam hujjetlerine silteme etilgen tiykarlar;
  
• 
  korilip atirgan masele boyinsha juwmaq;
  
• 
  qarar ustinen shagim beriw yaki protest keltiriw tartibi ham muddeti.
  

Mamleket orinlawshisi orinlaw isin juritiwdi qozgatiw haqqindagi qararda orinlaw hujjetindegi talaplardi oz ixtiyari menen orinlaw ushin orinlaw isi juritiw qozgatilgan kunnen baslap kobi menen on bes kun muddet belbileydi ham qarzdarga berilgen muddet tawsilgannan keyin orinlaw hujjetindegi talaplar, onda, “Sud hujjetleri ham basqa organlar hujjetlerin orinlaw haqqinda” gi Nizamnin 82-statyasinda nazerde tutilga jariymani ondirgen halda majburiy orinlaniwi haqqinda, sonday-aq, belgilengen jagdaylarda orinlaw jiyimi ondiriliwi ham Ozbekstan Respublikasi Jinayat kodeksinin 232-statyalarinda belgilengen jinayiy juwapkerlik haqqinda eskertedi.
Jariyma tarzindegi jazani tayinlaw haqqindagi hukim tiykarinda berilgen orinlaw qagazi boyinsha orinlaw isin juritiw qozgatilgan jagdayda, ixtiyariy orinlaw muddeti orinlaw isin juritiwdi qozgatiw haqqinda qarar shigarilgan kunnen emes, al hukim nizamli kushke kirgen kunnen baslap bir ay etip belgilenedi ham orinlaw isin juritiwdi qozgatiw haqqindagi qararda qarzdar sud hukimi tiykarinda tayinlangan jariymani belgilengen muddette tolewden bas tartsa, jariyma jazasi jazanin basqa turi menen almastiriliwi haqqinda eskertedi.
Orinlaw isin juritiwdi qozgatiw haqqindagi qarar nusqasi ondiriwshige, qarzdarga, sonday-aq, hujjeti orinlaniwi lazim bolgan sud yaki basqa organga ol shigarilgan kunnin ertesinen keshiktirmey jiberiledi.
Ondiriwshinin arzasina muwapiq yaki oz baslamasi menen mamleket orinlawshisi mulkiy ondiriw boyinsha orinlaw isin juritiwdi qozgatiw boyinsha qarar shigariw menen bir waqitta qarzdardin mal-mulkin dizimge alip, olardi alip qoyiwga haqli esaplanadi.Orinlaw isin juritiwdi qozgatiw haqqindagi qarar ustinen shagim etiw yaki protest keltiriw mumkin.
Eger orinlaw hujjeti “ Sud organlari yaki basqa organlar hujjetlerin orinlaw haqqinda”gi Ozbekstan Respublikasi Nizaminda nazerde tutilgan talaplarga muwapiq bolmasa yaki orinlawga tapsiriw muddeti otkerip jiberilgen jagdayda jiberilgen bolsa, orinlaw hujjeti kelip tusken kunnen baslap ush kunlik muddet ishinde mamleket orinlawshisi orinlaw isin juritiwdi qozgatpasdan qaytarip jiberedi. Orinlaw hujjetin qaytarip jiberiw haqqinda mamleket orinlawshisi qarar shigaradi hamde onin nusqasi qarar shigarilgan kunnin ertesinen keshiktirmey ondiriwshige, orinlaw hujjetin bergen sud yaki basqa organga jiberiledi. Mamleket orinlawshisi orinlaw hujjetin qaytariw haqqindagi qararda nizam hujjetlerinde nazerde tutilgan qaysi talaplar buzilganligin korsetedi.
Orinlaw hujjetinde jol qoyilgan kemshiliklerdi saplastiriw ushin qaytarip jiberiliwi bunday kemshilikler saplastirilgannan keyin orinlaw hujjetin mamleket orinlawshisina ekinshi marte uliwmaliq tartipte jiberiw ushin tosqinliq etpeydi.

Paydalanilgan adebiyatlar:

1. 
   “Ijro ishini yuritish.2019. Urazaliev.
   
2. 
   “Sud hujjetleri ham basqa organlar hujjrtlerin orinlaw haqqinda”gi Ózbekstan Respublikasi Nizami.