Orqa miya. Orqa miyaning tuzilishi

Bosh miyaning tashqi ko‘rinishi
1 — uzunchoq miya;
2 — miyacha; 3 — bosh miya
Po‘stloqosti nerv markazlari.
Bosh miya yarimsharlari oq moddasining orasida, oraliq miyaning
ustki qismida kulrang modda to‘plami bo‘lib, u ikki qismdan iborat:
oqimtir yadro va targ‘il tana.
Oqimtir yadro tana muskullari tarangligini va harakatini boshqaruvchi nerv markazi hisoblanadi.
U o‘zidan pastda joylashgan oraliq va o‘rta miya funksiyalarini
boshqaradi. Oqimtir yadro zararlansa, tana muskullarining tarangligi ortib, qo‘l-oyoqlarning harakati qiyinlashadi, yuz muskullarining tarangligi ortib, go‘yo yuzga niqob kiygandek bo‘ladi,ya’ni odamning har xil emotsional (xafa, xursand) holatlarini aniqlab bo‘lmaydi.
Targ‘il tana oqimtir yadro ishini boshqaradi. Targ‘il tana kasallansa,
oqimtir yadroning ishi kuchayib ketadi va tana muskullarining
tarangligi pasayib, ixtiyorsiz harakatlar paydo bo‘ladi.
Bosh miya katta yarimsharlari. Bosh miya o‘ng va chap yarimshardan
iborat bo‘lib, ular qadoqsimon tana yordamida bir-biri
bilan tutashib turadi. Bosh miya yarimsharlari ikki qavatdan iborat:
1) kulrang moddadan tashkil topgan tashqi po‘stloq qavat; 2) oq
moddadan tashkil topgan ichki qavat.
Bosh miya katta yarimsharlari po‘stloq qavatining qalinligi
2,5—3,0 mm bo‘ladi. Po‘stloq tekis bo‘lmasdan pushta va egatlardan iborat .Miya po‘stlog‘ining bunday tuzilishi unda
nihoyatda ko‘p miqdorda nerv hujayralari joylashuviga imkon
beradi. Binobarin, miya po‘stlog‘ida 14—16 mlrd atrofida nerv
hujayralari joylashgan.Qizig‘i shundaki, miya po‘stlog‘i pushtalarining soni barcha odamda deyarli bir xil, lekin ularning tuzilishi bamisoli qo‘l kafti chiziqlari singari xilma-xil bo‘ladi. Agar miya po‘stlog‘ining pushtava egatlari yozib tekislansa, uning umumiy sathi 1468—1670 sm2ni tashkil qiladi.
Bosh miya katta yarimsharlari po‘stlog’ining turli qismlarida joylashgan nerv hujayralarining
po‘stloq sathi funksiyasiga ko‘ra, uchta zonaga bo‘linadi: sezish,harakat va assotsiativ zonalar.
Sezish zonalarida joylashgan nerv hujayralari to‘plami odam
tanasining barcha sezgi organlarining oliy markazi hisoblanadi. Bu markazlar teri, ko‘rish, eshitish, hid va ta’m bilish kabi sezgi
organlari retseptorlaridan impuls qabul qiladi. Bosh miya katta yarimsharlari po‘stlog‘ining harakat zonalaridagi
nerv hujayralari to‘plami muskullar, paylar, bo‘g‘imlar, suyaklarning retseptorlaridan impuls qabul qilib, odam tanasining barcha qismlari
harakatini boshqaruvchi oliy nerv markazi vazifasini bajaradi.
Assotsiativ zonalarning nerv hujayralari odam tanasining to‘qima
va organlari bilan nerv yo‘llari orqali bog‘lanmagan, ular miya
po‘stlog‘ining turli qismlaridagi nerv hujayralarini (nerv markazlarini)bir-biri bilan bog‘laydi. Bu zonalar sezgi va harakatlanish organlaridan kelgan ta’sirni analiz va sintez qiladi.
Bosh miya katta yarimsharlarining po‘stloq qismi odam oliy
nerv faoliyatining fiziologik asosi hisoblanadi. Odamning fikrlashi,
ongi, o‘zlashtirishi, eslab qolishi, boshqalar bilan muomala qilishi,
madaniyati, bilim olishi, hunar o‘rganishi, murakkab harakatlarni
bajarishi miya po‘stlog‘ining faoliyatidir.
Miya po‘stlog‘ining turli qismlarida har xil funksiyalarni boshqaruvchi nerv markazlari joylashgan. Chunonchi, po‘stloqning ensa qismida ko‘rish, chakka qismida eshitish, peshana qismining ostki ichkari sohasida hid bilish, tepa qismidagi oldingi markaziy pushtasida harakat, orqa markaziy pushtasida tana terisining sezgi markazlari joylashgan