O`rta asrlarda rossiya davlati va huquqi tarixi

Jinoyat huquqi. Qonunlar to‘plami birinchi kitobining XV tomi jinoyat huquqi normalariga bag’ishlandi. Kitob 11 ta bo‘limdan iborat bo‘lib, bo‘limlar, boblarga, boblar moddalarga ajratilgan edi. Unda ham-masi bo‘lib 765 ta modda mavjud. Ushbu kitobda jinoyat huquqining umumiy va maxsus qismlari birinchi marta ajratib berildi.
Qonunlar to‘plamining XV tomi rus jinoyat huquqining rivojlani-shida va tizimlashtirilishida muhim o‘rin tutgan. Biroq shunga qaramay, unda ko‘pgina bir-biriga to‘g’ri kelmaydigan va qarama-qarshi normalar mavjud edi. Shuning uchun jinoyat huquqining yangidan kodifikatsiya qilish ishlari boshlangan. Bunga rahbarlik qilish M.M.Speranskiyga topshirilgan edi. Lekin yangi jinoyat kodeksini tayyorlash bo‘yicha ishlar uning o‘limidan keyin nihoyasiga yetkazildi.
Maxsus komissiya tomonidan tayyorlangan Jinoyat kodeksining yan-gi loyihasi Davlat kengashiga taqdim etildi. Davlat kengashi uni ko‘rib chiqib ma’qulladi. Shundan so‘ng loyiha 1845 yilda imperator tomonidan tasdiqlandi va 1846 yildan kuchga kiritildi. Yangi kodeks «Jinoiy va axloq tuzatish jazolari haqidagi qonunnoma» degan nom oldi. Qonunnoma bo‘l-imlarga, bo‘limlar - boblarga, boblar esa moddalarga bo‘lingan edi. Ba’zi boblar alohida qismlarga ham ajratilgandi. U jami 2224 ta moddadan ibo-rat edi. Bu esa 1832 yilgi qonunlarning moddalariga nisbatan uch baravar ko‘p deganidir.
Qonunnoma umumiy qismga oid normalarni belgilashdan boshlana-di. Jinoyat tushunchasi Qonunlar to‘plamidan olingan bo‘lib, ancha keng-roq ta’riflandi. Qonunnomada «jinoyat» va «nojo‘ya xatti-harakat» (ayb, xato) tushunchalari o‘rtasidagi aniq farqlar ko‘rsatilmagan. Uning 4-mod-dasida shunday deyiladi: «Avvalo jinoyat yoki axloq tuzatish jazolari buyurilgan qonunga xilof xatti-harakat jinoyat yoki ayb deb e’tirof etila-di». Javobgarlikka tortish muddati faqat jinoyatlar uchun belgilandi. Qo-nunnomada ayb shakllari, jinoyatni sodir etish bosqichlari, ishtirokchilik turlari, aybni yengillashtiruvchi yoki og’irlashtiruvchi, jinoiy javobgarlikni bekor qiluvchi holatlar o‘rnatildi. Jinoiy javobgarlik 7 yoshdan kelib chi-qishi mumkin edi. Qonunni bilmaslik jazodan ozod qilmasdi. Qonunnoma Rossiyaning barcha fuqarolari uchun majburiy edi. Undan ruhoniylar sudi va harbiy sudlar sudlovligiga taalluqli ishlar ajratildi. Diplomatik immunitetga ega bo‘lmagan chet el fuqarolari ham Rossiya davlatida sodir qilgan jinoyatlari uchun Qonunnomaga asosan sud qilindi.
Qonunnoma bo‘yicha jinoyatlar tizimi ancha murakkab edi. Eng avvalo an’anaviy tarzda dinga qarshi jinoyatlar haqidagi normalar belgilangandi. Davlatga qarshi qaratilgan jinoyatlarga ko‘proq o‘rin ajratilgandi. Bunda imperatorni ag’darib tashlashga suiqasd qilish, kirishish va hatto bu haqda o‘ylash uchun og’ir jazo - barcha huquqlardan mahrum qilish va o‘limga mahkum etish belgilandi. «Isyonga qo‘zg’ash» maqsadida yozma va nashr qilingan asarlarni tuzish va tarqatish uchun barcha huquqlardan mahrum qilish va 8 yildan 10 yilgacha muddatga katorga ishlariga surgun qilish jazosi nazarda tutildi.
XULOSA
Qadimiy Rossiya madaniyati, boshqa mamlakat madaniyati kabi, insoniyatni ijtimoiy va mehnat amaliyotida yaratgan ma'naviy qadriyatlar va materiallarning jamiyati. Moddiy madaniyat - bu texnologiyani, mashinalarni, asboblarni, qurilishni rivojlantirish va boshqalar. Ma'naviy madaniyat - adabiyot, fan, mafkura, san'at, ta'lim.
Qadimgi Rus madaniyati yuksak darajada rivojlanish bilan ajralib turardi. Afsuski, ko'plab yodgorliklar bizga etib kelmadi, balki yong'inlar, urushlar, bosqinchilar olovida halok bo'ldi. Ko'pincha adabiyot, cherkovlar, ramzlar, diniy e'tiqod ob'yektlari saqlanib qolgan. Madaniyatning asosi - Sharqiy slavyan qabilasidan chiqqan madaniy meros . Unga katta ta'sir ko'rsatadigan Varangyanlar, ko'chmanchi xalqlar, nasroniylikning qabul qilinishi, shuningdek, G'arbiy Evropa davlatlari va, albatta, Vizantiya edi.
Rus tilida yozish masihiylikni qabul qilishdan oldin paydo bo'ldi. Bu erda alifbo shakllangan. Va nasroniylikni qabul qilish faqat yozib olish, ma'rifat va savodxonlikning tarqalishiga yordam berdi.
Rivojlanishning yuqori darajasi me'morchilikka erishdi. Mo'g'ulgacha bo'lgan davrning 60 ga yaqin arxitektura yodgorliklari mavjud. X asrning o'rtalariga qadar. Binolar juda yog'och edi. Bu asosiy qurilish materiali bo'lgan daraxt edi. U uylarni, saroy binolarini, shahar devorlarini, cherkovlarni qurish uchun ishlatilgan. Ushbu yog'och binolarda rejalashtirish va tovush strukturasi kuchli log tuzilishi va uning tabiiy parametrlari bilan belgilanadi. Ammo binoning yog'och tizimidagi «qat'iylik» bilan ham, magistrlar uni plastika va kompozitsion ravishda diversifikatsiya qilish uchun plastiklashtirdi.
Eng qadim toshlardan biri Tithe cherkovi edi. Keyinchalik Oltin darvoza va Aziz Sophia sobori, boshqa cherkovlar toshdan qurilgan. Cherkovlar ichidagi devorlari freskalar, mozaikalar, piktogrammalar bilan bezatilgan. Ko'p mamlakatlarda asosiy qurilish materiallari oq tosh edi. Uning xarakterli xususiyatlari zerafofona, boy dekorativlik, binolar uyg'unligi, aspiratsiya. Undan uylar qurildi. 14-asrdan beri shaharlardagi himoya devorlari qurilgan.
Tosh mushaklari qurilishida ichki kosmosda parallel to'rtburchak shaklga ega tekis kubik ma'budasi, gumbaz va tovushlarni qo'llab-quvvatlaydigan oltita tezkor ustunlar o'z-o'zidan paydo bo'ldi. Konstruktiv va shunga o'xshash volumetrik strukturaning mavjudligida, ibodatxonadagi rus imoratlar turli xil hajmdagi shakllar va o'lchamlarning rasmini va qurilish dekoralarini qayta ishlash vositalarini taqdim etadi. Ko'p binolar konstruktiv yechim va organik tabiatning birligi, ularning ichki strukturasi izchil va tashqi shakllarda aniq ifodalanganligi bilan ajralib turardi⁸.