O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi м. E. Jumayev bolalarda matematik tushunchalarni rivojlantirish nazariyasi va metodikasi

Mashg‘ulotning borishi. /- qisp („Nima ^zgardi?¹* o‘yin mashqi). Doskada 5 ta shakl quyidagi tartiCda joylashtiriladi: o^aga uchburchak, yuqoriga kvadrat, pastga to‘g‘ri to‘atbuachak, chapga oval shaklidagi shakl, o'—gga doira.
Pedagog (tarbiyachi) icpshiaiqni tushuntiradi: „Bugun biz naqshlarni ko^iC chiqib, qaysi shakl qayerga joylashganini eslaC qolishni o^ganamiz. Buning uchun ularni tartibi bilan aytib chiqish kerak: avvalo o'rta (markaz)ga joylashgan shaklni, s^ngra yuqori va pastga, chap va o‘rgga joylashganini". Bir Cola chaqiriladi. U shakllarni tartiCi bilan ko‘asatiC, nomini, ularning o^nim aytib Ceradi. Boshqa Cola shakllarni xohlaganicha joylashtirish, ularning nomini va o‘rnini aytib Cerishi taklif etiladi. Songra Cola orqasiga o¹giriliC turadi, pedagog (tarCiyachi) esa chap va o‘ng tomondagi shakllarning o^nim almashtirib qo‘yadi. Bola o‘girilib qaraydi va nima o'zgarganligini topadi.
Nihoyat hamma Colalar pedagog (tarCiyachOning kc‘r■saimasiga binoan Carcha shakllarning nomini aytib chiqadilar va k^zlarini
yumadilar. Pedagog (tarbiyachi) shakllarning o‘rnini almashtirib qo‘yadi. Bolalar ko‘zlarini ochib, nima o‘zgarganini topadilar.
2- qism (tarqatma material bilan ishlash). Bolalarda 2 ta tokchasi bo‘sh kartochka hamda mayda o‘yinchoqlar: archa va qo‘ziqorinlar solingan patnis bor.
Pedagog bolalarga oldingi mashg‘ulotda necha sonigacha sanashni o‘rgatganliklarini eslashini taklif etadi hamda bugun nima bilan shug'ullanishlarini — yana bir bor 7 gacha sanashni o‘rgatishlarini aytadi.
Quyidagi topshiriq beriladi: kartochkaning yuqori poloskasiga 5 ta archa, pastki poloskasiga 6 ta qo‘ziqorin qo‘yish. ,Archa ko‘pmi, qo‘ziqorinmi? Qo‘ziqorin nechta? Nima kam? Archa nechta? Qaysi son katta (kichik): 5 mi yoki 6? Archa va qo‘ziqorinlar soni teng bo‘lishi uchun nima qilish kerak?“ savollari beriladi.
Pedagogning iltimosiga ko‘ra bolalar 1 ta archa qo‘shadilar. Pedagog quyidagi savollarni beradi: .Archalar nechta bo‘ladi? Qanday qilib archalar 6 ta boiib qoladi?“ Archa va qo‘ziqorin sonini solishtiradilar. „Qo‘ziqorinlar soni 5 ta bo‘lishi uchun nima qilish kerak?“ 1 ta qo’ziqorinni olib qo‘ying! Nechta qo‘ziqorin qoldi? Qanday qilib qo‘ziqorinlar soni 5 ta bo‘lib qoldi? Agar 5 ta qo'ziqoringa 1 ta qo‘ziqorin qo‘shilsa, ular nechta bo‘ladi? Qo‘ziqorin qo‘shing! Qo‘ziqorin nechta bo‘ladi? 6ta qo‘ziqoringa 1 ta qo‘ziqorin qo‘shsak nechta boUishini kim aytadi? 1 ta qo‘ziqorin qo'shing! Ular nechta bo‘Iadi? Qanday qilib qo‘ziqorinlar 7 ta bo‘lib qoldi? Qaysi son katta: 6 mi yoki 7? 7 ning 6 dan kattaligini qayerdan bildingiz? degan savollarni berib, pedagog bolalarni o‘z mulohazalarini ortiqcha, yetishmaydi so‘zlarini qo‘llagan holda asoslab berishga undaydi. ,Archa va qo‘ziqorinlaming soni teng, 7 tadan bo‘lishi uchun nima qilish kerak?“ 6 tadan bo‘lishi uchun nima qilish kerak? (Ikkala guruhdagi predmetlarning soni 7 taga etkaziladi). Bolalar hammalari birgalikda o‘yinchoqlarni sanab chiqadilar.

5. 
   mashg'ulot
   

Maqsad. Bolalarni 8 sonining hosil bo‘lishi bilan tanishtirish va ularga 8 gacha sanashni o‘rgatish: oMchamlari har xil predmetlar sonini teng va teng emasligini ko‘ra bilishga o‘rgatish; predmetlami geometrik namunalar shakli bo‘yicha solishtirishni (kvadrat, to‘g‘ri to‘rtburchak, doira va oval shaklidagi figuralar) hamda predmetlami shakli bo‘yicha umumlashtirishni mashq qildirish; 7 soni ichida
namuna bo‘yicha ma'lum sondagi harakatlarni bajarishni mashq qildirish; ..qarama-qarshi" tushunchasi haqidagi tasavvurni aniqlash.