Ortiqova dilbar ortiqovna obidjanova feruza abdullayevna masharipova gularam kamilovna

Ishxonada. Yangi xodimni jamoaga rahbar tanishtiradi. Eski xodimlar yangi 
kasbdoshlarni ishning jarayoni bilan tanishtiradilar va o‘zlarini to xodim «joylashib» 
olguncha sharoit yaratishga harakat qiladilar. Ba’zi bir xodimlar o‘rtasidagi barcha 

---

36 
og‘ir munosabatlar, hamda o‘zaro arazlar haqida yangi xodimga «yetkazish» shart 
emas. Bir jamoa munosabatining shakli ularning o‘zaro do‘stona layoqati hamda 
oldindan mavjud rusmlarni ushlash darajasiga bog‘liq. Ammo har qanday holatda 
ham do‘stingiz familiyasini aytib murojaat qilishingiz noto‘g‘ri. Ish vaqtida xizmatga 
doir vazifalarni bajarayotganda o‘zingizni idorangiz nomidan tanitasiz, shunga ko‘ra 
hamma vaqt ham ism, familiyani aytish shart emas. 
Dam olish maskanidagi hayot tanishishning nisbatan oddiyroq shaklini taqozo 
etadi. «Kitobingizni ko‘rsam maylimi?» deb boshlangan murojaatning o‘zi yaqin 
munosabatga asos bo‘la oladi. Bunday holatda qo‘shni stol va hamxonaningizga 
o‘zingizni tanishtirishingiz maqsadga muvofiq. Umumiy tanishuv hamda do‘stona 
kayfiyatni paydo qilishda ba’zi oromgohlarda bo‘lgani kabi «tanishuv kechalari» 
o‘tkazish yaxshi qo‘l keladi. O‘zaro tengdoshlar – qizlar va bolalarning tanishuvida 
ismning o‘zi yetarli. 
Mana sizni tanishtirishdi. O‘zingizni endi qanday tutasiz? Agar sizni 
tanishtirayotgan kishi ismi-sharifingizni aytgan bo‘lsa, ko‘rishish uchun qo‘lingizni 
uzatayotib, buni qaytarishingiz shart emas. Birinchi bo‘lib tanishishga taklifni qabul 
qilgan odam uzatadi, ya’ni ayol kishi erkak kishiga, katta – kichikka, rahbar – 
xodimga. Tanishtirilgan Shahs to unga javoban ko‘rishishga qo‘l uzatmagunga qadar 
qo‘l uzatmaydi. 18 yoshgacha bo‘lgan qizlar kattalar ko‘rishayotganda turib 
ko‘rishadilar. Uy bekasi yoshi va jinsidan qat’i nazar o‘rnidan turib ko‘rishishi lozim. 
Agar taklif qilinganlardan biri kechikib kelsa, mezbon birvarakay uni hamma bilan 
tanishtiradi va joyga o‘tkazadi. Kechikib kelgan odamning o‘zi keyinroq stol 
atrofdagilar bilan tanishib olishi mumkin. 
Ko‘chada sizga notanish ayol bilan ketayotgan tanishingizni ko‘rib qolgan 
paytda, ayolga qarab bosh bilan ta’zim qilib, bir chetga o‘tasiz, ko‘rishishni esa 
tanishingizga qo‘yib bering – kerak bo‘lsa uning o‘zi sizni tanishtiradi. 
O‘zini boshqalarga tanitish ham bir san’atdir. Bunday vositachisiz tanishish 
qiyinroq bo‘lib, juda odob saqlashni talab qiladi. Odobli kishi istagan vaqtda o‘zini 
tanita oladi. Tanishi uchun yo‘l ochib beradigan vositalar juda ko‘p. Tanishish 
mulozamat bilan eshik ochish, tushirib yuborilgan narsani olib berish va Shu 
kabilardan boshlanishi mumkin. Shuning o‘zi gaplashib kyetishga va keyinchalik 
tanishishga sabab bo‘ladi.
Ismi-shariflar haqida gap ketadigan bo‘lsa, bu borada yaxshi xotiraga ega 
bo‘lish odamni vaziyatdan olib chiqib ketadi. Bir ko‘p yillardan so‘ng biz tezda 
yodga olgan ismning egasi xursand bo‘ladi. Ammo begona ismlar tezda xotiradan 
uchib ketadigan vaziyatlar juda ko‘p. Bunday holatda nuqsonni bildirmaslikka 
harakat qiling. Ammo agar siz bu vaziyatdan chiqish yo‘lini topa olmasangiz: «Uzr 
yodimdan ko‘tarilibdi» deb tan olishga to‘g‘ri keladi. Bu vaziyatdan hazil yoki 
ishonchlilik orqali chiqib kyetish mumkin. Yomon xotirada qayta tanishishga to‘g‘ri 

---

37 
keladi. Bunda «Biz tanishmiz» degan javobni eshitmaslik uchun o‘z ismi-sharifini 
aytib so‘rashmagan ma’qul. Boshqa tarafdan, bizni tanimay hayron bo‘layotgan 
yaqinimizga quvonch va ehtiros bilan tashlanar ekanmiz: «meni taniyapsizmi?» deb 
uni qiynamaganimiz ma’qul. Bundan u noqulay bo‘lishi mumkin. Ammo «biz falon 
joyda tanishgandik» degan ma’noda so‘z orasida silliq qilib eslatib ketganimiz 
durust. Bu uni kim bilan gaplashayotgani haqida eslashga yordam beradi. 
Ishxonada ham ayol ayolligini yo‘qotmaydi. Odobli erkak ayol kishiga joy 
beradi va turli xil achchiq hamda qo‘pol so‘zlardan o‘zini tiyadi. Ammo barcha 
mulozamat turlari asosiy narsaga – ishni borishiga xalaqit bermaslik lozimdir. Erkak 
ishlayotgan bo‘lsa, ayol uchun o‘rnidan turib paltosini olib berishi shart emas. Ammo 
garderobda birga bo‘lib qolishsa, kiyishga yordam berishi shart. Ayol kishi ham o‘z 
o‘rnida, agar ishxonada erkak kishi o‘zini og‘irroq tutsa, shikoyat qilmasligi, erkak 
kishi ishlab o‘tirgan bo‘lsa, faqat ayol turgani uchun o‘rnidan turishni talab qilmasligi 
lozim. 
Ayollar! Ish sharoitida o‘z ayollik latofatingizni suiste’mol qilmang. Ish 
muammolarini ko‘z yoshi bilan hal qilishga intilmang. Va yana bir maslahat. Ish 
stolni chiroyli sumkalar, shlyapa va atir-upalar chiroyli ko‘rsatmaydi. Ular uchun 
boshqa joyni topgan ma’qul. Telefon go‘shagini ko‘tarayotib «Bu kim?» deb 
qiziqmang. Buni faqat kotiba muloyimlik bilish imkoniyatiga ega. «Kim so‘rayapti?» 
deb so‘rash mumkin. Ayni paytda telefon suhbatlariga doir bir narsani aytib o‘tiz 
joiz. Imkon qadar ishxonada telefonda kamroq va qisqaroq so‘zlashish lozim. Ammo 
agar iloji bo‘lmasa, buni yarim ovozda ham qisqaroq shaklda olib borish mumkin.
Ishxonadagilarni yo‘qotilgan kalit yoki tikuvchi bilan bo‘lgan uchrashuvga doir 
masalalar bilan boshlarini qotirmang. Ishxonadagi alohida jamoa o‘rtasida xodimlar 
tug‘ilgan kunlarini nishonlash rusmga aylanib qolgan. Rusm bo‘lgani o‘z-o‘zidan 
yaxshi, ayyom qanchalik tor doirada bo‘lsa, shuncha yaxshi. Tabriklar qabul 
qilayotgan ayyom sababchisi o‘rnidan turadi. Bunga javoban oddiy o‘tirishni taklif 
qilish mumkin: kofe, shirinlik. Haddan ziyod mehmondorchilikka berilmaslik ma’qul. 
Ish sharoitida bu noqulayliklarni tug‘diradi va keyingi tug‘ilgan kun egasini «qiynab» 
qo‘yishi mumkin. Aynan mana shunday vaziyatlar chiroyli rusmlarni falokatga 
aylantiradi. Agar sovg‘a sifatida shirinlik olgan bo‘lsangiz, atrofdagilarni u bilan 
mehmon qiling. Rahbarning tug‘ilgan kunini mavjud muassasining rusmiga qarab 
nishonlanadi. Rahbarni tabriklashning eng mos shakli – uning ish stoliga gullarni 
qo‘ymoqdir. Lekin baribir xodimlar rahbarga sovg‘a qilishni istasalar, unda eng 
yaxshisi – o‘rtame’yona, qimmat bo‘lmagan, masalan, shirinliklar, kamyob mevalar, 
kuldon yoki stol uchun mayda-chuyda narsalar, albom, kitoblar sovg‘a qilish 
mumkin. Yaxshi tashkillashgan, kirishimli jamoalarda karmon, portfel yoki qo‘lqop 
ham hadya qilish mumkin. Muassasa rahbari ayniqsa, yoshroq bo‘lsa, yoshi ulug‘ 
xodimlar va ayollar bilan birinchi bo‘lib ko‘rishadi. Bo‘limga kirib kelgan rahbar 

---

38 
birinchi bo‘lib so‘rashadi. Bu qoidada istisno jihatlar mavjud emas. Xodimlar javob 
beradi, ammo o‘rinlaridan turmaydilar. O‘zining xonasida rahbar oldiga bir masala 
bo‘yicha kelgan ayol xodim uchun o‘rnidan turmaydi. Suhbat uzoqqa cho‘zilgan 
taqdirda, rahbar xodimga o‘tirishni taklif qilishi mumkin.