O’zbe kiston respublikasi raqamli

O’tkazuvchanlik qobiliyati tashqi qurilmalar yoki boshqa kompyuterlar 
bilan axborotlar almashtirishda ma’lumotlarni kiritish va chiqarish kichik 
tizimlarining xarakteristikalariga kiradi. O’tkazuvchanlik qobiliyati vaqt birligida 
uzatiladigan mukammal miqdordagi axborotlar birligi bit bilan o’lchanadi. 
Ishlash ishonchliligi quyidagi ko’rsatgichlar orqali baholanadi: 

berilgan vaqt mobaynida buzilishsiz ishlash ehtimolligi; 

birinchi buzilishgacha ishlash vaqti; 

ish xususiyatini qayta tiklanishining o’rtacha vaqti. 
Texnik parametlari bilan bir qatorda zamonaviy kompyuterlar ularning 
sifatiga va narxiga ta’sir etadigan funksional imkoniyatlar nuqtai nazaridan 
baholanadi: 

axborotlarni kiritish/chiqarish, almashtirish va saqlash tashqi 
qurilmalarining nomenklaturasi va xarakteristikalari (printerlar, skanerlar); 

barcha turlardagi xotirada saqlovchi qurilmalarning (OXQ, DXQ, 
diskli xotira) nomenklaturasi, sig’imi va tezkor ishlashi; 

tashqi 
qurilmalar 
bilan 
uyg’unlashtirish 
(moslashtirish) 
bog’lamalarning turlari va o’tkazish xususiyati; 

ma’lumotlarga ishlov 
berish 
ish 
tartibi 
(bir dasturli, 
ko’p dasturli, 
ko’p foydalanuvchili); 

foydaniladigan operasion tizimning xarakteristikalari; 

foydalanuvchi amaliy dasturlarning to’liqligi; 

boshqa turdagi kompyuterlar bilan dasturiy moslanuvchanligi; 

tarmoq yoki hisoblash tizimi tarkibida ishlash imkoniyati. 
Hozirgi vaqtda kompyuterni ishlatishning asosiy maqsadlari axborot xizmat 
ko’rsatish va boshqarish, ya’ni axborot-hisoblash masalalarini yechish hisoblanadi. 
Shuning uchun yuqori ish unumdorligini zamonaviy kompyuterlar ma’lumotlarga ishlov 
berish masalalarini birgalikda yechish uchun tashkil etilgan bir yoki bir necha 
kompyuterlar, ularning dasturiy ta’minoti va tashqi qurilmalari birligidan iborat bo’lgan 
hisoblash tizim sanaladi (Multi Processor Systems – ko’p prosessorli tizimlar). 
Hisoblash tizimlari foydalanuvchi yechadigan masalaning xarakteriga bog’liq 
ravishda majmualashtirilishi (komplektlashtirilishi) mumkin. 
Bir jinsli hisoblash tizimlari bir turdagi kompyuterlar yoki prosessorlar asosida 
quriladi, 
standart 
dasturiy 
vositalar 
to’plamini, namunaviy uyg’unlashtirish 
protokollarini ishlatadi, sodda arxitekturaga ega. 
Bir jinsli bo’lmagan hisoblash tizimlari turli texnik va funksional 
xarakteristikalari, turli ko’rinishlardagi arxitektura o’z tarkibiga har xil turlardagi 
kompyuterni yoki prosessorlarni oladi. 
Markazlashtirilgan boshqarishli hisoblash tizimlari hududiy yo’naltirilgan bo’lib, 
ularning 
komponentlari 
bir 
– 
birlaridan 
bevosita 
yaqinda 
joylashadi. 

---

Markazlashtirilmagan hisoblash tizimlari hududiy taqsimlangan bo’lib, ularning 
komponentlari sezilarli masofalarda joylashadi va hisoblash tarmoqlarini tashkil etadi. 
Hisoblash quvvati nuqtai nazaridan zamonaviy kompyuterlarni 4 ta toifaga 
bo’lish mumkin: 

OXQ hajmi o’nlab va yuzlab Mbayt bo’lgan, 32-64 bit razryadli 100-
1000 MGs takt chastotali shaxsiy kompyuterlar; 

10-100 MIPS ish unumdorligiga, bir necha prosesorlarga, 128-2048 
Mbayt OXQ hajmga, 32-128 bit razradlilikka ega bo’lgan boshqarish va nazorat qilish 
tizimlardagi mini-kompyuterlar; 

100 MIPS dan yuqori ish unumdorligiga, 10 Gbaytgacha OHQ hajmga, 
64-128 bit razryadga, ko’p foydalanuvchili ishlov berish ish tartibiga ega bo’lgan katta 
EHM lar (mainframe); 

100 GFLOPS ish unumdorligiga, ko’plab prosessorlarga, 10 Gbaytgacha 
OXQ hajmga va 64-128 bit razryadga ega bo’lgan super kompyuterlar. 
Kompyuterlarning umumlashtirilgan arxitekturasi prosessor, xotira, tashqi 
qurilmalar komponentlardan tarkib topgan klassik variantdagi strukturadan iborat.