O’zbek tili adabiyoti kafedrasi n. Dosanov hozirgi o‘zbek adabiy tili fani bo’yicha

@ 2-topshiriq. Guruh bilan ishlash. Talabalar uch guruhga bo‘linadi. “Ot va sifat asosdan”, “Fe’l va taqlid asosdan”, “Ravish va son asosdan” ot yasovchi qo‘shimchalar guruhi. Guruh sardorlari yasama otlarni tahlil qiladi.


3-topshiriq. Quyida berilgan qo‘shimchalarni ot yasovchi qo‘shimchalarning ma’noviy guruhlariga turkumlang. – Chi, -lik, -dosh, -loq, -ak, -ik, -gi, -goh, -gar, -soz, -boz, -xo‘r,- m, -im(um), -xona, -obod, -ma, -garchilik, -(u)v, -zor, -ki, -k, -paz, -kash, -kor, -ildoq, -os, -ham, -q(oq), -in, -qin, -do‘z, -indi, -machoq, -iston, -don, ch, -nch, -inch, -at, -parast.
1. Shaxs oti yasovchi. 2. Mavhum ot yasovchi. 3. Narsa oti yasovchi. 4.Faoliyat-jarayon oti yasovchi. 5. O‘rin-joy oti yasovchi.

! 4-topshiriq. Yasama so‘zlarni aniqlang, yasama otlar miqdorini ko‘rsating.

1-variant

Har bir inson uchun o‘z muallimini va ustozini e’zozlash, hurmat va ehtiromini ado qilish shartdir. Negaki, bu zotlar har qanday insonning, ruhiyatini tarbiyalaydi, ma’naviy boylik bilan to‘ldiradi, har qanday ruhiy va ma’naviy kamchilik hamda illatlarni poklaydi, jaholat degan buyuk aybdan xoli va ozod qiladi. Muallim va ustoz shunday zotki, U insoniyatni ilm bezagi bilan ziynatlaydi, ularga yaxshi va yoqimli fazilatlar bilan chiroy va oro beradi.

2-variant

Tushuntirish bilan foydasiz narsalardan odamni xalos etadi. Muallim va ustozning vaqtlari qimmatli ekanligini bilib aytganlariga diqqat bilan quloq sol. Bordi-yu, biror narsani tushunmay qolsang, odob bilan qayta so‘rashing zarur. Muallim va ustozing nima so‘rasalar, kulib turib odob va ikrom bilan chiroyli so‘zlarni saralab javob ber. Ilm maskanidan tashqarida yoki ko‘cha-ko‘yda ularni ko‘rib qolsang, ta’zim bajo qil, qo‘lingni ko‘ksingga qo‘yib salom ber. (Abdulqodir Nuriy al-Barzanjiy)

3-variant
Berilgan yasovchi qo‘shimchalarni jadval asosida guruhlang, misollar asosida dalillang.
-chi, -(i)k , -furush, -xo‘r, -ch, -kash, -chilik, ham, -loq, - dosh, -zor,
-garchilik, –iston, -do‘z, –poya, -gar, -gohxona, -boz, -obod, -lik, -dor, -lashtirish,
-paz, -ma,-m,-gi, -soz, -(i)q,-indi, , -noma,-in, -bonshunos,-dak, ,-xon –doq,
- gich, -(u)v, -(o)v, -vchi, -don , -go‘y, -ak, -a.

Shaxs oti yasovchi qo‘shimchalar

Mavhum ot yasovchi qo‘shimchalar

Faoliyat-jarayon oti yasovchi qo‘shimchalar

O‘rin-joy oti yasovchi qo‘shimchalar

Narsa oti yasovchi qo‘shimchalar

F 3-topshiriq. Berilgan test qoliplarini to‘ldiring.
1.So‘zning morfem tarkibi to‘g‘ri ajratilgan qatorni toping.
A.
B.
C.
D.
2. So‘zning morfem tarkibi noto‘g‘ri ajratilgan qatorni toping.
A.
B.
C.
D.
3. Uch morfemali so‘zlar qatorini toping.
A.
B.
C.
D.
4. Qaysi qatordagi so‘zlar o‘zak, so‘z yasovchi, so‘z yasovchi,shakl yasovchi, shakl yasovchi affiksdan iborat?
A.
B.
C.
D.
5.So‘zning morfem tarkibida o‘zgarish sodir bo‘lgan so‘zlar qatorini toping.
A.
B.
C.
D.