O‘zbek tili fonologiyasi va morfonologiyaSI


Undosh fonemalar sistemasi


Download 0.78 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/47
Sana05.01.2022
Hajmi0.78 Mb.
#206417
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   47
Bog'liq
ozbek tili morfonologiyasi

Undosh fonemalar sistemasi 

 

Kuchli  oppozitsiyadagi  undosh  fonemalarning  asosiy  belgilari  quyidagi 



                                                 

1

 Щербак А.М. О тюркском вокализме // Тюркологические исследования. – М., 1963. – С.26. 



2

 Баскаков П.А., Содиқов С.А., Абдуазизов А.А. Умумий тилшунослик, – Тошкент, 1979. – Б.53. 




belgilar hisoblanadi: shovqin va ovozning ishtirokiga ko‘ra, paydo bo‘lish o‘rni va 

usuliga ko‘ra, palatalizatsiyaning bor-yo‘qligiga ko‘ra. 

Hozirgi  o‘zbek  adabiy  tildagi  23  ta  undosh  fonemalarning  yuqoridagi  sanab 

o‘tilgan asosiy belgilarini quyidagi jadvalda ko‘rsatish mumkin: 

 

 

 



 

 

Fonemalar 




 

Fonemaning  asosiy  belgilari  korrelyativ  va  nokorrelyativ  bo‘lmagan  belgilar 

bo‘lishi mumkin.

1

 Kamida ikki fonemaning asosiy belgilari umumiy bo‘lib, birida 



bor,  ikkinchisida  yo‘qligi  bilan  ajralib  turadigan  belgi  korrelyativ  belgi 

hisoblanadi.  Ma’lum  belgilar  majmuasi  faqat  birgina  fonemaning  o‘ziga  xos 

bo‘lsa, bunday  belgilar  nokorrelyativ belgi hisoblanadi.  Masalan, «p»  fonemasida 

jarangsizlik  belgisi  asosiy  va  korrelyativ  belgidir.  Chunki  xuddi  shu  fonemaning 

asosiy belgilariga ega bo‘lgan, ammo undan boshqa korrelyativ belgisining borligi 

                                                 

1

 Дмитриенко С.Н. Фонемы русского языка. – М., 1985. – С.20. 



 

p  b  f  v  t  d  s  z  ch  sh  j  k  g  g‘  q  x  h  m  n  ng  y  l  r 

shovqinli 

 

+  



 

+  


 

+  


 

+  


 

+  


 

+  


 

+  


 

+  


 +    +    

+  


 

+  


 

+  


 +    

+  


 

+  


 

+  



Download 0.78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling