«O’zbеk tili lеksikоlоgiyasi» fanidan m a ‘ r u z a L a r m a t n I

Antonimiya- leksemalarning bir-biriga zid ma'no anglatishiga ko'ra
guruhlanishi. 


Antonimik juftlik- o'zaro qarama-qarshi ma'noli ikki so'z.

Kontekstual antonimiya-tilda antonimik munosabatda bo'lmagan so'zlarning
ma'lum kontekst doirasida antonimik munosabatga kiritilishi. 

---

---

Enantiosemiya- bitta leksema ma'nosida nutqiy muhit taqozosi bilan
zidlanishning ifodalanishi. 


Mantiqiy markaz- ikki ma'no o'rtasidagi oraliq tushuncha.


LEKSIK OMONIMIYA 
Leksik omonimiya 

Leksik 

omonimiya-leksemalarning
ifoda

planidagi

(talaffuzi 
va
yozilishidagi) tenglik hodisasi. Masalan, o't («olov»)- o't («maysa»), kamar 

(«qayish, ko'ndan ishlangan belbog'»)- kamar («daryo, tog'larda suv o'yib ketgan

chuqur joy») kabi. 
Leksik omonimiyada ikki xil hodisa mavjud: omonimlar va omoformalar.

1. Omonimlar shakli bir xil, ma'nolari har xil (o'zaro bog'lanmagan)
leksemalardir. Ular (yuqoridagi misollar), omonim omoleksemalar deb ham ataladi. 
Bunday omonimlarning ko'pchiligi bir so'z turkumiga mansubdir, shu sababli
ularning nutqdagi grammatik shakllari ham bir xil bo'ladi. Qiyos qiling: ot («ism»)- 


otim, oting, oti; otni, otning, otga... kabi, ot («hayvon»)- otim, oting, oti; otni, 

otning, otga... kabi. Yana: bo'sh (sifat)- «ichiga hech narsa solinmagan»: bo'sh 

chelak kabi, bo'sh (sifat)- «tarang tortilmagan»: arqonni bo'sh tortib bog'lamoq 
kabi.

Bu tipdagi omonimlar (omonim omoleksemalar) turli so'z turkumlariga

mansub bo'lishi ham mumkin. Bunday paytda omonimik munosabatga 
kirishayotgan so'zlar shakllanish tizimiga ega bo'lmasliklari kerak. Masalan, tabiiy 
(sifat) va tabiiy (modal so'z): 1) U tabiiy fanlarga ko'proq qiziqadi. (Bu gapda 


tabiiy- sifat, aniqlovchi); 2) So'zamol, badavlat qori tog'aning birdan ko'z yumib 

sukutga botishining sababini, tabiiy, Yo'lchi tushunmadi. (Bu gapda tabiiy- modal
so'z, kirish so'z).