O„zbek tili va adabiyoti fakulteti o„zbek tili va uni o„qitish uslubiyati kafedrasi

537-mashq. “Tilining uchida turmoq”, “Tishining kovagida saqlamoq” 

kabi iboralarga izoh bering. Ular ishtirokida og„zaki gaplar tuzing. 
Birinchi “Chaqqonlar” guruhi: “Tilining uchida turmoq” iborasini izohlab 

unga gap tuzadi.

Ikkinchi guruh “Topqirlar”: “Tishining kovagida saqlamoq” iborasini 
izohlab unga gap tuzadi.
Qaysi guruh iboralarning ma‟nosini to„g„ri izohlab, ko„p va to„g„ri gaplar 
tuzsa g„olib sanaladi.
1 – Guruh taxminan shunday izohlashi mumkin: “Tilining uchida turmoq” 
– iborasi biron bir narsa yoki biron bir savolga javobni bila turib, shu daqiqada
xotirasida tiklab ayta olmaslik holatiga nisbatan ishlatiladi. Bilgan narsasini bir 
zumga esdan chiqarish.
Gaplar:

1.
Siddiqjon - “Bu javobni hozir aytolmayman, lekin tilimning uchida 

turibdi ” – deb javob berdi.
2.

“Tilimning uchida turibdi, hozir aytaman bu qanaqa hashorat

ekanligini” – deb Bobur hayajonlanib javob berdi. 
3.
“Azboroyi xudo, shoshganimdan , buning nomini ham unitib 

qo„yibman, tilimning uchida turibdiya”.

2 – Guruh. “Chaqqonlar‟‟ quyidagicha izohlashi mumkin.

---

32

“Tishining kovagida saqlamoq” – iborasi biron narsani yaqin kishilari
uchun ilinib saqlab yurishga, shuningdek yiqqan-tergan boyliklarini, mablag„larini 
o„ta ehtiyotkorlik bilan, yashirin holda hech kimga bildirmasdan asrab avaylashga
nisbatan aytiladi. 
Gaplar:
1.

Xadicha xola bu meva-chevalarni shahardagi qizi uchun tishining

kovagida saqlab yuribdi. 
2.
Qishlog„imizning bir dehqoni mehnat qilib, orttirganini yemay, 

ichmay tishining kovagida asrab yuradi.

3.

“Bu xabarni tishingning kovagida saqlab yurishdan nima foyda,

baribir hamma eshitadi” – deb Oygul zarda bilan javob berdi. 
Bu mashqni bajarish orqali guruh a‟zolarining barchasi yuqorida
iboralarning ma‟nosini chuqurroq biladilar va iboralarni qatnashtirib gaplar tuzish 
ko„nikmasiga ega bo„ladi. Musobaqa oxirida g„olib guruh aniqlanib,
rag„batlantiriladi.