O‘zbek tili va adabiyoti universiteti O‘zbek tili filologiyasi fakulteti

III Xulosa
Yuqorida organib chiqqan manbalarimni o‘qish jarayonida men Iskandar obrazida ifoda etiladigan asosiy mazmun nima ekanligini va aynan bu obraz Sharq va G‘arb adabiyotlarida qanchalik keng qo’llanilganligini, Iskandarnii avvalgidek zolim va qonxo‘ r shoh emas , saxovatli, ilmli, adolatli va olim sifatida qaytadan kashf qildim. Har bir asarda turli xil yondoshuvlar borligini ko‘rdim. Iskandar obrazini Sharq olimlari nima sababdan o’z asarlarining asosiy qahramonlaridan biri sifatida tanlab olganini , u orqali nafaqat ilm ahliga ,balki butun insoniyatga adoltli bo’lishlikni , ilm yo’lida harakatdan to’xtaaslik kerakligini, ilm ahliga munosib homiy ham bo’lish kerak ekanligini keng tushutirmoqchi bo’lganlar mening nazdimda.
Abduramon Jomiyning (1414—1492) “Haft avrang”ining yettinchi dostoni bòlmish “Xiradnomai Iskandariy” avvalgi “Iskandarnoma”lardan farqli òlaroq asosan pand-nasihatdan iborat bòlib, mazmun, voqealik minimumga keltirilgan. Doston asosan yetti xiradnoma, donishmandlik kitobidan iborat.Shaxs imkoni boricha insoniyatga foydali ish qilishi kerakligi uqtiriladi.
Navoiy tasvirlagan Iskandar jahongir podshohdan ko‘ra, xaloskor, Adolat o'rnatuvchi, tabiati hukmdordan ko‘ra darveshlikka ko'proq moyil, ilm-hikmatga maxzan bo‘lgan ma’rifatli shaxs sifatida ko‘ngilga o‘rnashadi.

Nizomiddin Mir Alisher Navoiyning Makedonskiy tarixiga bagishlangan “Saddi Iskandariy” dostoni “Xamsa”ning yakunlovchi beshinchi dostoni sifatida yaratilgan. U ham óz salaflari Nizomiy, Dehlaviy va ustozi Jomiy kabi oldiga tarixiy doston yaratishni vazifa qilib qóymagan. Shoir uchun Iskandar tarixiy lashkarboshi emas, balki ideal hokim, sarkarda, haqiqiy izlovchi olim, tabiat, jahondagi bazaru bar (qullik va duruqlik) tadiotchisi. Dostonni kitobxon ^ullanma sifatida ^abul ^ilishi lozim bulgan ugitlar tuplami z$am deyish mumkin. Nizomiy, Dezushviy, Jomiy va Navoiylar uz “Iskandarnoma”larini yozar ekanlar, davr talabi va òz dunyoqarashlaridan kelib chiqqan dolda u yoki bu masalani hal qiladilar. Shuning uchun Makedoniya lashkarboshisining nomi Navoiy asarlarida Iskandar, shaklida yuzlab marotaba tilga olinadi.