O‘zbek tili va uning ta’limi taraqqiyoti: muammo va yechim

Inson – bu tirik mavjudot, u nutq madaniyatiga ega, u ish qurollari yaratadi va ish faoliyatida ulardan foydalanadi.
Mavjudot -– tirik organizm, inson. Bu yerda inson va mavjudot
soʻzlari bir-biriga mos keladi.
Jamiyat -– bu birga yashayotgan odamlar. Yashash – hayot. Bu
soʻzlar ham bir-biriga juda mos keladi.
Endi ”aniq yoʻnalgan” soʻzini koʻrib chiqamiz:
aniq yoʻnalgan – maqsad sari aniq yoʻnalish , intilish ma‘nolarida qoʻllaniladi.
―Труд – mehnat‖ soʻzining “intilish” ma‘nosidagi koʻrinishi
bilan tanishamiz:
Intilish – kuchayish, zoʻrayish;
Qiyinlik – koʻp mehnat talab qiladigan zoʻriqish, azob, uqubat.
Aniq boʻlishicha, ―труд – mehnat‖ soʻzining maqsad sari
intilish, azob-uqubat, qiyinchilik singari ma‘nolari kelib chiqadi.
Lugʻatda “faoliyat” soʻzi ikki marta ishlatilgan. Chunki bu soʻz bu yerda asosiy soʻz oʻrnida keladi. Bu soʻz lugʻatda ―работа‖ –
―ish‖ soʻzi bilan moslashib keladi.
“Amaliyot” soʻzini koʻrib chiqsak:
Amaliyot – amaliyotga tegishli,
Amaliyot olingan bilimlarni amalda qoʻllash, Qoʻllash soʻzi qoʻllamoq soʻzidan kelib chiqqan:
qoʻllash – ishlatish ishlatish – foydalanish foydalanish – ishlatish
Bundan koʻrinadiki, ―ishlatish‖ va ―foydalanish‖ soʻzlari oʻzaro tenglik xususiyatiga ega boʻladi.
Xuddi shuningdek, “bilim” va “koʻnikma” soʻzlarini ham koʻrib
chiqamiz:
bilish- atrofni bilish
atrofni bilish- bilimga ega boʻlish
“Mashgʻulot” soʻzini koʻrib chiqamiz: mashgʻulot-ish, ish- mashgʻulot.
Bu soʻzlar ma‘no tomonidan bir-biriga mos keladi.
“Vaqt” soʻzini koʻrib chiqsak:
vaqt- yashash davri, daqiqalar,yil;

yashash davri-hayot, hayot- yashash davri.

“Kasb” so‗zining lug‗aviy ma‘nosi ―mehnat‖ so‗zining lug‗aviy ma‘nosidan kengroqdir, chunki ―kasb‖ har doim ham mehnat faoliyati emas.
Keling, sinonimik qatorning so‗nggi so‗zini hukmron "mehnat" - "faoliyat" bilan tahlil qilaylik:
faoliyat - ish, kasb; ish - faoliyat.
Faoliyat leksemasining tahlili shuni ko‗rsatdiki, bu so‗zning ma‘nosi bilan bir qatorda kasb so‗zining ma‘nosi ham ―ish‖ so‗zi lug‗aviy ma‘nosidan kengroqdir. Faoliyat - bu har qanday faoliyat. Masalam, pedagogik faoliyat, umumiy faoliyat, shamol faoliyati, yurak faoliyati.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda leksemalarning qamrov doirasini quyidagicha ifodalash mumkin:

Xulosa qilib aytganda, mehnat konseptini ifodalovchi leksik birliklarni tahlilga tortish tilimiz serqirraligini naqadar yorqinroq ekanligini koʻrsatib berishga xizmat qiladi.