O„zbek tilini o„qitish metodikasi (kognitiv-pragmatik yondashuv asosida)

Uslubiyat bo„yicha: berilganlarni diqqat bilan o„qish va ularning uslubini ajratish:

1. ―Pаdаrkush‖ drаmаsi 1914-yili Sаmаrqаnddа qo‗yilgаndа

   
   

―Оynа‖ gаzеtаsi bundаy yozgаn edi: ―Хаlq nihоyat ko‗p kеlib, bilеt yеtmаgаni vа jоy yo‗qligi uchun uch-to‗rt yuz kishi qаytib kеtdi... Uch so‗m bеrib tikkа turmоqqа hаm rоzilаr bo‗ldi‖.

2. 
   
   Yor yurgan ko‗chaning farroshi bo‗lsam, koshki,
   

Har nafas men yonida yo‗ldoshi bo‗lsam, koshki. (Chustiy)

3. 
   
   Yigirma besh asrdan ziyod tarixga ega Buxoro jahon tamadduniga beqiyos hissa qo‗shgan ko‗hna va navqiron shaharlarimizdan biri. Qadimdan ilmu ma‘rifat, madaniyat maskani bo‗lgan bu go‗sha ta‘rifi yetti iqlimga yoyilgan.
   

115

4. 
   
   Dunyo xalqlari xilma-xil tillarda gaplashishadi. Biroq fan aniqlikni yaxshi ko‗radi. Shu tufayli vaqti-vaqti bilan tilshunoslar tillar sonini hisobga oladilar va o‗z ma‘lumotlarini e‘lon qilishadi. Raqamlar odatda bir-biriga doimo mos tushavermaydi. Chunki u yoki bu tilni hamma joyda ham birdek tan olavermaydilar. Natijada o‗sha tilni ro‗yxatga kiritmay qo‗yish hollari uchrab turadi.
   

Til faktlarini kuzatish metodi o„quvchilaring nazariy bilimlarini oshiradi. (Biz bu kabi tahlillarni ona tiliga ixtisoslashgan sinflardagina o„tkazishni o„rinli deb hisoblaymiz.)

Grammatik tahlil metodi. Mazkur metod o„rta umumta‟lim maktablarining ona tili darslarida o„tiladigan til sathlari bo„yicha o„rgangan nazariy bilimlarini mustahkamlaydi, o„zlashtirgan bilimlarini chuqurlashtiradi.Grammatik tahlil metodi tarkibiga fonetik, leksik, orfografik, morfemik, morfologik, sintaktik, stilistik, punktuatsion tahlil turlari kiradi. Grammatik tahlil metodidan, odatda, shu bo„limlar o„tib bo„lingach foydalaniladi.

1. 
   
   Fonetik tahlilda so„zning fonetik jihatiga e‟tibor qaratiladi. Chunonchi, Ona tili–bu millatning ruhi gapining fonetik tahlili quyidagicha amalga oshiriladi:
   

1. gap tarkibidagi unlilarni ajratish: Ona tili–bu millatning ruhi;

   
   

2. gap tarkibidagi undoshlarni ajratish: Ona tili–bu millatningruhi;

   
   

4. gap tarkibini bo„g„inlarga ajratish: O-na ti-li–bu mil-lat-ning ru-hi (gap tarkibida 7ta ochiq, 3ta yopiq bo„g„in mavjud);

   
   
5. 
   
   ^{gap tarkibidagi so„zlarning urg„usini aniqlash: Onа tili} –
   

^{bu millatni ng ruhi} ;

4. gap tarkibidagi ajratilgan so„z tahlili: millatning

   
   

m–undosh, hosil bo‗lish o‗rniga ko‗ra lab-lab, hosil bo‗lish usuliga ko‗ra burun tovushi, ovoz va shovqin ishtirokiga ko‗ra jarangli, ovoz va shovqin miqdoriga ko‗ra sonor;