Өзбекистан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўЛЫ

Jergilikli daramatlar derekleriniń dúzilisi . 1-сызылма

Ózbekistan Respublikasi jergilikli byudjetler tarepinen qarajetlerdi amelge asiriw ushin tiyisli daramatlarga tiyisli boliwi kerek .soniń ushin jergilikli byudjet daramatlariniń payda boliwin ayriqsha jagdayi ham bul usi processti daramatlar dereklerin analiz qilatuģin bolsaq , birinshiden, daramatlardiń payda boliwinda itibar beriwimiz kerek . jergilikli byudjet daramatlariniń derekleri tómendegi sxemada kórsetilgen.
Jergilikli byudjet dàramatlariniń дереклери курамы. 2-сызылма

Byudjetke túsiw jolınan alıp qaraytuǵun bolsaq salıqlar ulıwma mámleketlik hám jergilikli salıqlarǵa bólinedi. Ulıwma mámleketlik salıqlar tiykarınan bul Respublika byudjetine kelip túsetuǵun salıqlar bolıp,olar tiykarınan ulıwma mámleketlik masshtabtaǵı wazıypalardı orınlawdıń finanslıq resursı sıpatında xızmet qıladı. Biraq,bul salıqlardıń hámmesi respublika byudjetinde qaldırılmaydı,yaǵnıy olardıń ayrımlarınıń bir bólegi aymaqlardı sociallıq – ekonomikalıq rawajlanǵanlıq dárejesi hám jaǵdayınan kelip shıǵıp, jergilikli hákimiyatlardıń ıqtıyarına qaldırıladı.

Jergilikli salıqlar hám jıyımlar bolsa salıq sistemasınıń baslı quramlıq bólegi bolıp,jergilikli hákimiyatlardıń wákilliklerine júkletilgen wazıypalardı orınlaw ushın finanslıq resurslar bolıp xızmet qılatuǵın májbúriy tólemler hám jıyımlar jıyındısı.Ózbeksan Respublikasında ámel qılatuǵın jergilikli salıqlar hám jıyımlar Ózbeksan Respublikasınıń Salıq kodeksinde kórsetilgen bolıp, olarǵa tómendegiler kiredi:
Mal-múlk salıǵı;
Jer salıǵı;
fizikalıq shaxslardan transport quralları ushın benzin, dizel janılǵısı hám paydalanǵanı ushın salıǵı;
Sawda hám ulıwma awqatlanıw kárxanaları ushın birden-bir salıǵı:
Isbilermenlik háreketi menen shuǵullanıwshı fizikalıq shaxslardan alınatuǵın qatań belgilengen salıq:
Jergilikli byudjetlerde salıq hám jıyımlardıń kem balǵanlıǵınan qárejetler menen baylanıslılıǵı biraz qıyın wazıypa. Sol maqsette ulıwma mámleketlik byudjetten jergilikli byudjetlerge subvenciya processi ámelge asırıladı. Bunnan tısqarı jergilikli salıqlar esaplanatuǵın ulıwma mámleketlik masshtabta óndiriledi hám olardıń eń joqarı stavkasın jergilikli hákimiyatlarǵa emes, bálki Ministrler Keńesiniń wákilligine kiritiledi. Qalǵan salıqlar hám jıyımlar bolsa Qaraqalpaqstan Respublikası,ўalayatlar jergilikli hákimiyat organları tárepinen járiyalanadı.
Jergilikli salıqlar hám jıyımlar quramında eń kóp salmaqqa hám orınǵa iye bolǵan salıqlardan bul mal-múlk hám jer salıqları esaplanadı. Mal-múlk salıǵı 1991 jıl 15 fevralda qabıl qılınǵan “kárxanalar, shólkemler hám birlespelerden alınatuǵun salıqlar” haqqındaǵı Ózbekistan Respublikası nızama tiykarında járyalanǵan bolıp,ol búginge kelip birqansha jetilisken halda ámel kılmaqta. Házirgi kúnde bolsa mal-múlk salıǵı Ózbeksan Respublikasınıń Salıq kodeksiniń XI bólimine muwapıq óndirilmekte.
Qaraqalpaqtan Respublikasında 2021-2022 jıllar juwmaǵında, Prezidentimiz hám Hukimet qararları, Pármánları hám tapsırmaları tiykarında barlıq tarmaqlarında ekonomikalıq reformalar izbe-izlik penen ámelge asırıldı. Bunı tómendegi tablicadan kóriwimiz múmkin
.

1-таблица

Қарақалпақстан Республикасы 2021-2022 жылғы бюджет дәраматларының тийкарғы көрсеткишлери (млн сўмда)