O`zbekistan respublikasi joqari ha`m orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

1.1.MTS ta’lim mazmuni formalari, qurallari ha’m usillari ha’m olardin’ sipati

Respublikamizdag`i sotsial-ekonomikaliq, manaviy-ruwhiy o`zgerisler biologioyaliq ta`lim processinde ilimiylik, sistemaliliq, fundamentalliq, izbe-izlik, korgezbelilik, sanaliliq, ga`zrezsizlik, sotcial-ekonomikaliq rawajalaniwdin`metodikaliq prinsipi, nazariyani a`meliayt penen baylanistiriw, na`tiyjelilik, tusiniklilik, logikaliq izbe-izlik, ta`limdi differenciyalastiriw ha`m indviduallastiriw, indvidual ha`m toparlarda oqitiwdi birlestiriw, oqitiw maqseti, mazmuni , usillari ha`m formalarinn` sotsizl Standart, standartlastiriw normalari tusinikleri

MTS ta’lim mazmuni formalari, qurallari ha’m usillari ha’m olardin’ sipatin bahalaw tartibin belgileydi. Talim mazmuninn’ozegi esaplang’an standart qurali menen ma’mleket aymag’inda iskerlik korsetip atirg’an turli ta’lim orinlarinda ta’limnin’ turaqli sipatin ta’miynlew sharti a’melge asiriladi. MTS oz mazmunina qaray oqiw sabaqliqlari, normaliq hujjetler oqiw qollanbalar, nizamlar, oqiw rejesi, ha’m basqa normativ hujjetlerdi jaratiw ushin tiykar bolip xizmet qiladi. MTS nin’ talaplarin orinlaw Ozbekstan Respublikasi aymag’inda iskelrik korsetip atirg’an mulkshilik formasi ha’m idaraliq boysiniwdan qatiy nazer barliq ta’lim orinlari ushin majburiy esaplanadi.

MTS nin’ quramliq bolimi sipatinda uliwma orta ha’m joqari ta’lim orinlari ushin tayansh oqiw rejesi islep shig’iladi. Tayansh oqiw reje oqiw tarawlari ushin norma ha’m ta’lim orinlarinin’ finfnsliq taminatin ta’miynlewge tiykar boliwshi ma’mleketlik hujetti esaplanadi. Tayansh oqiw rejesi oqiw predmeti boyinsha beriletig’un ta’lim mazmunin ta’lim aliwshig’a jetkiziw ushin ajratilg’an oqiw saatlarinin’ minimum kolemindegi mug’darin belgileydi. Ma’mleketlik ta’lim standartlarinin/ maqseti ha’m waziypalari nelerden ibarat ? – Ma’mleketlik ta’lim standartlarinin’ jariyalaniwi tomendegi maqsetler a’melge asiriliwin nazerde tutadi:

- ta’limnin’ joqri sipatin ha’mde ma’mlekette a’melge asirilipatirg’an joqari ekanomikaliq ha’m socialliq jan’aliqlardi, rawajlang’an demokratiyaliq ma’mleket quriw talaplarina juwap beriwshi basekeles kadrlar tayarlawdi ta’minlew;

- ma’mlkettin’ socialliq ha’m ekanomikaliq rawajlaniwi kelsheklerinen ja’miyet mutajliklerinen pan ha’m texnika ha’m texnologiyalardin’ zamanagoy jetiskenliklerinen kelip shig’ip kadrlar tayarlaw mazmunin tartipke saliw;

-ta’limnin’ demakratlasiwi, insaniylasiwi ha’m sociallasiwi, ta’lim aliwshilardin’ huqiqiy ha’m ekenomikaliq bilimleri da’rejesin sondayaq ta’lim pracessi na’tiyjeliligin asiriw;;

- ssapali ta’lim xizmetlerin korsetiw, ta’lim ha’m kadrlar tayarlaw tarawinda shaxstin’ jamiyet ha’m ma’mlekettin’ mapleirn qorg’aw;

-kadrlar tayralaw sapasin ha’m ta’lim iskerligin bahalaw normalarin ha’m tartibin belgilew;

-ta’lim pracessi ha’m kadrlar tayarlawdin’ izbe-izligi ha’m uzliksizligin ta’minlew;

-miynet ta’limi xizmetleri bazarinda basekelesligin ta’miynlew.

Ma’mlketlik ta’lim standartlarinin’ waziypalari:

- ta’lim sapasina ha’m kadrlar tayarlawg’a korsetetig’un ta’lim xizmetleri turlerine salistirmali qoyilatig’un maqbul talaplardi belgilew;

-ta’limge ha’m onin’ na’tiyjelerine, ta’lim aliwshilardin’ kasiplik tajriybesi da’rejesin waqti menen bahalaw tartibine, sondayaq ta’lim mazmuni ustinen nazarat qiliwg’a qaray qoyiliwshi tiyisli talaplardi belgilewshi normaliq negizdi jaratiw;

-xaliqtin’ bay ha’m aqil zakavatli merasi ha’m uliwmainsaniy qadryatlari tiykarinda manaviy-ahlaqiy tarbiyalaniwin’ na’tiyjeli formalari ha’m usillarin jariyalaw;

- ta’limnin’ braliq turlerinde olar mazmuninda alip barilatig’un ta’lim tarbiyani kelisip aliw olardin’ ozara baylanislilig’in uzliksiz ta’lim sistemasinda ha’m kadrlar tayarlawda izbe-izlikti ta’minlew;

-oqiw tarbiya ha’m ta’lim pracesslerine , pedagogikaliq ha’m axborot texnologiyalari menen ta’minlewge ta’lim darejesin nazarat qiliwg’a ta’lim orinlarinda ta’lim aliwshilar ha’m olardi pitkeriwshiler tajriybesine salstirmali normalar ha’m talaplardi belgilew;

- ta’lim ha’m kadrlar tayarlaw sipatina baha beriwdin’ aniq sistemasin, ta’lim orinlarin attestaciyadan otkiziw ha’m akkredetaciya qiliwdi jariylaw;

-kardlardi maqsetli ha’m sapali tayaralaw ushin ta’lim ha’m pa’n islep shig’ariwdin’ na’tiyjeli integratciyasin ta’minlew.

Ma’mleketlik ta’lim standartlari uliwma orta ha’m arnawli kasip-oner ha’m joqari ha’mde sapasina qoyilatig’un talaplaribelgileydi.

Ma’mlketlik ta’lim standartlarin orinlaw Ozbekstan Respublikasinin’ barliq ta’lim orinlarinda barshe ushin majburiy esaplanadi.

Standartlastiriwdin’ normaliq elementleri . Standartlastiriw turleri

Ma’mleketlik ta’lim standarti bul m’a’mlekettin’ ta’lim darejesine qoyg’an normasi sipatinda qabil qilinatig’un tiykarg’i parametrler sistemasi bolip, belgili shaxstin’ ta’lim sistemasindag’i bar imkaniyatlari ha’mde olardi ideal da’rejege jetkeriwge erisiwdi an’latadi.

Ta’limnin’ zarur jeterli da’rejesi ha’m oqiw juklemeleri kolemine qoyilatig’un tiykarg’i ma’mleketlik talaplari jiynag’i esaplanadi.

Standart qanday mazmundi an’latadi? – belgili ha’diysenin’ etaloni, namunasi, modeli,normalari qag’iydalari, talaplardi belgilewshi normativ hujjet.

Ta’limdi standartlastiriwdin’ obektleri tomendegiler:

• 
  ta’lim pa’nlerinin’ sistemasi, mazmuni oqiw juklemesi kolemi ta’lim aliwshilar ha’m pitkeriwshlerdin’ tajriybe darejesi ha’m tayarlaw sapasi;
  

ta;aplar, normalar, qag’iydalar, pedagogikaliq ha’m axborot texnologiyalari, ta’lim usillari ha’m qurallari, sonday-aq, ta’lim sistemasinda paydalanilatig’un atamalar, tusinikler ha’m kategoriyalar;

- ta’lim aliwshilar bilim da’rejesine ha’m kasipl;ik tajriybesine diagnoz qoyiw ta’rtibi, pitkeriwshiler sapasi, talin iskerligi, orta arnawli kasip oner joqari talim ushin MTS belgilenedi.

Orta arnawli kasip oner ta’liminin’ ma’mleketlik ta’lim standarti

Ma’mleketlik ta’lim standarti ta’lim sistemasinin en’ zarurli ha’m jeterli da’rejesi ha’mde oqiw juklemeleri kolemine qoyilatig’un tiykarg’i ma’mleketlik talaplarin belgilep beredi.

Ta’lim azmuninjn’ zarurli ozegi esaplanatig’un ta’lim standarti qurallari ma’mleket aymag’indag’i turli oqiw orinlarinda ta’limnin’ turaqli da’rejesin ta’minlew shartli a’melge asiriladi.

Oqiw juklemeleri normag’a keltiriledi, ta’lim aliwshilar bilimin bahalaw normalari islep shig’iladi.

Ta’lim orinlarinin’ tiykarg’I waziypalarinan biri, oqiwshilarg’a insaniyat tariyxi dawaminda jaratilg’an bilimlerdi jetkeriw, pa’nler tiykarlari boyinsha uzliksiz bilim aliwlari ushin tiyisli sharayat jaratiw zarur.

Xabarlardi tanlaw ha’m oz betinshe oqiwdi uyretiw arqali bilim aliwg’a bolg’an mutajliklerinqanaatlandiriw ha’m qizig’iwshiliqlarin arttiriwdan ibarat. Ul waziypalardi da’sturiy t’li texnologiyasinan paydalang’an hald asheship bolmaydi, sol sebepli ta’lim-tarbiya pracessine modulli ta’lim texnologiyasin qollaw zaruriyati juzege keldi.

Modulli ta’limnin’ tiykarg’i mazmuni, oqiwshilar modul da’sturleri ja’rdeminde oz betinshe islewge tiykarlang’an oqiw biliw iskelrigi arqali belgilengen maqsetke erisedi.