Ibn Sinoda
|
Nasriddin Tusiyda
|
1. Aksiomalar
|
1.Hissiy qabullash
|
2.Sezgilar vositasida hosil qilingan bilim
|
2.Sinalgan holatlar
|
3. Tajriba asosida hosil qilinuvchi bilim
|
3. Boshqalardan bilib olingan bilimlar
|
4 Boshqa kishilardan bilib olingan fikrlar
|
4. Birlamchi prinsiplar-aksiomalar
|
5 Aqlda doimo mavjud bo‘ladigan bilimlar
|
5. Faraz
|
6 Intuitsiya
|
6. Taxminlanayotgan sillogizmdan kelib chiqadigan mulohaza
|
7 Ko‘pchilik tomonidan qabul etilib, tasdiqlangan bilim
|
7. Intuitsiya
|
8 Dono kishilar tomonidan belgilanuvchi bilimlar
|
8. Tarkibida omonim so‘zlar bo‘lgan mulohazalar
|
9 Ehtimollik tarzida bo‘lgan bilimlar
|
9. Hamma qabul qilgan mutlaq holatlar
|
10 O‘xshashlikni ifodalovchi bilimlar
|
10. Kam sonli odamlarga ma’lum bilimlar
|
11 Zohiriy bilimlar
|
11. Fakt sifatida ma’lum bir kishining fikrini ifodalovchi mulohaza
|
12 Taxminiy bilimlar
|
12. O‘quvchini ilm olayotganida e’tirof etishi zarur bo‘lgan holatlar
|
13.Xayol
|
13. Yo‘l qo‘yilgan holatlar
|
|
14. Zohiriy ma’lum holatlar
|
|
15. Gumon bo‘lgan holatlar
|
|
16. Xayol
|
Tusiyda dastlabki 6ta bilim isbotlovchi sillogizm uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. 7-8-lar paralogizm va sofizmlar asos hisoblanadi. 9-11-lar dialektik xulosaning boshlang‘ichlaridir. Qolganlari ritorik isbotlashda qo‘llaniladi. Nasiriddin Tusiy ham apodeyktik, dialektik, ritorik, sofistik va she’riy isbotlash usullarini e’tirof etadi.
