O’zbekiston musulmonlari idorasi jo`ybori kalon ayol-qizlar o’rta maxsus islom ta’lim muassasasi
ُعأدَيٌةَّمُأ أمُكأنِم أنُكَتأل َو
Download 0.97 Mb. Pdf ko'rish
|
DIPLOM ISH (1)
|
ُعأدَيٌةَّمُأ أمُكأنِم أنُكَتأل َو
نوُحِلأفُمألا ُمُه َكِئَلوُأ َو ِرَكأنُمألا ِنَع َن أوَهأنَي َو ِفوُرأعَمألاِب َنوُرُمأأَي َو ِرأيَخألا ىَلِإ َنو ََ 129 "Sizlardan yaxshilikka daʼvat etadigan, amri maʼruf va nahyi munkar ishlarni olib boradigan (bir) ummat bo‘lsin!* Aynan ular (oxiratda) najot topuvchilardir." 130 Payg‘ambirimiz (sollallohu alayhi vasallam) ةقدص فورعم لك “Har bir yaxshilik sadaqadir” deganlar. Hadisdan esa, ushbu ikki hadisni hujjat qilib keltiradilar. هآر امو نسح الله دنع وهف ًانسح نوملسملا هآر ام :ًافوقوم ٍدوعسم نبا نع ىور الله دنع وهف ًائيس نوملسملا ءيس. Ibn Masʼud (roziyallohu anhu)dan mavquf holda rivoyat qilinadiki, “Musulmonlar nimani yaxshi deb bilsalar, u Alloh huzurida ham yaxshidir va musulmonlar nimani yomon deb bilsalar u ham Alloh nazdida yomondir. الله لوسر لاق :ناياس ىبُأ ةجوز دنهل ) “ كينب ياكي و كياكي ام فورعملاب هلام نم يذخ “ Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) Abu Sufyonnig xotini Hindga “Uning (Abu Sufyonning) molidan o‘zingga va farzandlaringga yetkudek darajada olgin“ dedilar. Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) bu hadislarida Hindga erining 129 Oli imron surasi. 104 –oyat 130 Abdulaziz Mansur. Qurʼoni Karim maʼnolarining tarjima va tafsiri. –B. 63 40 molidan olishda muayyan bir miqdorni belgilab bermay, balki urfga ko‘ra olishiga buyurmoqdalar. 131 Ijmoʼdan esa, quyidagilarni hujjat qilib keltiradilar: Imom Shotibiyning aytishicha, ijmoʼ ahli (sahobalar, mujtahidlar, ulamolar) urfni quyidagicha eʼtirof etadilar. “Islom dini odamlar mafaatini himoya qilish uchun kelgan. Demak, shariat odamlar manfaatini ko‘zlagan ekan, endi odamlarning manfaatini ro‘yobga chiqaradigan narsan eʼtiborga olish kerak. U narsa esa albatta ularning urf-odatlaridir. Chunki odamlarning urf-odatlari zamirida ularning manfaatlari yotadi. Odamlarning urf-odatlarini eʼtiborga olmaslik, ular o‘rtasida mashakqqat va tanglikni keltirib chiqaradi. 132 Qiyosdan esa, quyidagi dalillarni keltiradilar: Islom dinining fiqh faniga murojaat qilib ko‘radigan bo‘lsak, Islom dinining birlamchi manbalari (yaʼni Qurʼon va hadis) o‘zidan avvalgi urf-odatlarning islom diniga zid bo‘lmaganlarini o‘z holicha qoldirganini ko‘ramiz. Masalan: Nasiyaga savdo qilish, muzoraba kabi masalalar. Yana shuni aytish kerakki, mazkur birlamchi manbalar johiliyat davrida mavjud bo‘lgan qimor, sudxo‘rlik kabi bir qancha fosid urflarni mutlaqo qabul qilmagan. Imom Shotibiy aytadiki, “dinni payg‘ambarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi, payg‘ambarni esa moʻjizasiz tanib bo‘lmaydi, moʻjizaning maʼnosi esa, xoriqi odatdir (yaʼni g‘ayri oddiy ish). Xoriqi odat eʼtiborsiz narsa bo‘lganida Shoreʼ hargiz uni eʼtiborga olmagan bo‘lar edi”. Urf va odat o‘rtasidagi farq: Baʼzi Usulul-fiqh ulamolari urf va odatni bir- biridan farqli deb biladilar. Masalan: Urf odamlar o‘rtasida zaruratdan yoki ijtimoiy holat yuzasidan paydo bo‘ladi. Odat esa, insoniy hislat va tuyg‘ular natijasida paydo bo‘lib, u goho inson hohishi va istagiga bog‘liq bo‘lmaydi. 131 Muhammad Kamoliddin ar-Roshidiy. al-misboh fi rasm al-muftiy va manohij al-ifto. –Devband: B.533. 132 Vahbat az-Zuhayliy.Usulul fiqh al-islamiy. –Damashq: Darul-fikr, 2008. II-juz. B. 109. 41 Masalan: Yosh bir bola yoki yosh bir qiz balog‘atga yetkanda balog‘at alomatlarini paydo bo‘lishi kabilardir. Aksar ulamolarning taʼkidlashicha, urf va odat o‘rtasida hech qanday farq yo‘q. Ularning lafzi boshqa-boshqa bo‘lsada, maʼnosi bir xildir. 133 Imom Shotibiy urfni ikki turga bo‘ladi. “Shoreʼning urfi” (shariat sohibi – Alloh va uning payg‘ambari) va “insoniy urf”. Shoreʼning urfi, bir hukmni joriy qilishda farz, vojib, sunnat, mustahab kabi amallarga suyanadi, yoki biror narsadan qaytarishda harom, makruh qilgan holda qatʼiy hukm joriy qiladi. Insoniy urf esa buning aksidir, bunda hech qanday majburiylik yo‘q. Yuqorida aytib o‘tilgan urfning taʼrifi, turlari bunga misol bo‘la oladi. Shoreʼning urfga namoz, haj kabi amallarni misol qilish mumkin. Masalan: namoz lafzi lug‘atda duo maʼnosini anglatadi Qurʼonda shunday kelgan. 134 Download 0.97 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|