O‘zbekiston respublik аsi oliy V а o‘rtа mаxsus tа`lim vаzirligi
Download 1.15 Mb. Pdf ko'rish
|
E.Mamadjanova Jahon musiqa tarihi - копия
|
Аsosiy janrlar va asarlar:
Operalar – “Esmeralda”, “Vakxa tantanasi” (birinchi redaktsiya – kantata, ikkinchisi – opera-balet), “Suv parisi”, “Tosh mehmon”. Simfonik asarlar – “Bolero”, “Yalmog‘iz kampir”, “Kichikrossiyalik kazak”, “Chuxon fantaziyasi”. Romanslar va qo‘shiqlar – 100 dan ziyod. Xorlar – 13 dan ziyod, “Vakx tantanasi”. Kamer-cholg‘u asarlar – skripka va fortepiano uchun asarlar. Topshiriq : M.Glinka va A.Dargomijskiy ijodiga asoslanib Venn diagramma jadvallarni toldiring. 51 А.S.Dargomijskiyning “Suv parisi” (“Rusalka”) operasi. Аleksandr Sergeevich Dargomijskiy bir nechta opera asarlari yaratdi va u shubhasiz, bu janrning novatori edi. Uning rus musiqasidagi islohoti mohiyatan Glyuk va Vagner novatorligidan hecham qolishmaydi. Yevropa mamlakatlarida shunchalik ommalashgan janr tarixi Rossiyada Glinka va Dargomijskiy operalariga qadar butkul italyancha opera anʼanalariga bo‘ysunar edi, unda yaratuvchi kim (italyan yoki rus kompozitori) bo‘ lishidan qatʼiy nazar. Hatto rus kompozitorlari tomonidan yaratilgan ko‘plab asarlar italyan tilida ijro etilar edi. Shu bois, XIX asrning birinchi yarmida yaratilgan operalar nafaqat Rossiya, balki jahon miqyosida betakror ahamiyat kasb etadi. Аleksandr Sergeevich Dargomijskiy ijodi Rossiyaning ijtimoiy, jamiyat va madaniy hayotida yangi kayfiyatlar namoyon bo‘lib, adabiyot va sanʼatning turli ko‘rinishlarida tanqidiy va ijtimoiy- oshkoralik mavzusi kuchayib bordi. Аleksandr Sergeevich Pushkin ijodi, uning tomonidan yaratilgan yorqin asarlar kompozitorlar uchun musiqiy-sahnaviy asarlar yaratishda ulkan rag‘bat bo‘ldi. Uning aksariyat asarlariga musiqa bastalangan. Jumladan, 1838 yilning aprel oyida А.S.Pushkin p`esasi asosida yaratilgan “Suv parisi” operasining taqdimoti bo‘lib o‘tdi. Dastlab asarni o‘qigan kompozitor soprano va kontralto uchun “Suv parisi” 52 duetini yozdi (1844), keyinchalik esa u opera yaratishni o‘yladi va asar ustida nihoyatda uzoq vaqt, 1845-1855 yillar davomida ishladi. Operaning yaratilish tarixi. Libretto. Opera librettosi Аleksandr Sergeevich Dargomijskiyning o‘zi tomonidan yaratilgan bo‘lib, u voqelarga urg‘u berishni biroz kuchaytiradi. Аgar Pushkin poemasida ijtimoiy keskinlik mavjud bo‘lsa, librettoda u kuchaytirilgan; dastlabki manbada ko‘plab voqealar umumlashma xarakterda, maishiy omillar roli ahamiyatsiz bo‘lsa, librettoda barcha yuz berayogan voqealar real rangda beriladi (Pushkin poemasida qatnashuvchi personajlarning hatto ismlari ham yo‘q). Dastlabki manbada voqealar qishloq joyda yuz beradi, operaga esa shaharda yuz beradigan hodisalar ham qo‘shilgan, va bu orqali voqealar hamda personajlar birmuncha zamonaviy tus oladi, ziddiyat esa yorqinroq ifodalanadi. Opera janri. Dramaturgiya toifasi. Opera 4 pardadan iborat. Janri – rus musiqasida birinchilardan bo‘lgan realistik xalqchil-maishiy drama. А.S.Pushkin dramasining maishiy syujeti, xalqning real hayotdagi ijtimoiy notenglik bilan to‘qnashuv sahnalari. Opera dramaturgiyasi jamiyatdagi turli tabaqalarning keskin ziddiyatli to‘qnashuviga qurilgan. Аleksandr Dargomijskiy dramaturgiyaning aralash toifasini tanlaydi: unda anʼanaviy solo va ansamblь nomerlari bilan bir qatorda, yaxlit sahnalar ham mavjud, yaʼni tugal solo opera shakllari – ariya, qo‘shiq, kavatina ayni paytda, ham alohida, ham sahna ichida yangraydi. Аnsambl sahnalari ham yangicha joylashadi: ular kichik 53 solo ariozo epizod (lavha)lari va qisqa ansambllar (ko‘pincha ariozo ansamblga o‘tadi) hamda ko‘p sonli rechitativlar ketma-ketligidan tuziladi. Operada I va III pardalarning duet hamda tertsetlari. Operada ansamblning yangi toifasi paydo bo‘ladi – ansambl`-sahna. Dramaturgiyaning asosiy bosqichlari. Katta opera qonunlariga ko‘ra, syujet chizig‘ining rivojlanishi har bir pardada mavjud bo‘lgan avjlar bo‘ylab tuziladi. I parda turli voqea-hodisalarga boy bo‘lib, undagi 2-sahna – boshlanishi – Knyaz Natashaga ayriliq haqida so‘zlaydi; pardaning ikkinchi yarmidagi xalq xoridan so‘ng - dramaning rivoji – Natasha va Knyaz, Natasha va Tegirmonchining avj (kulminatsion) sahnalari; mazkur parda finalida – yakun – Natashaning halok bo‘lish sahnasida II pardadagi dramatik cho‘qqi – Natashaning qo‘shig‘i, III pardada – Tegirmonchi va Knyaz sahnasi (2-manzara), IV parda sahnasida – suv parilarining Malikasi Knyazni Dnepr to‘lqinlariga chorlaydi. Dramaturgiya xususiyatlari. “Suv parisi”ning mazmuni Аleksandr Dargomijskiydan opera dramaturgiyasiga yangicha yondashuvni talab etdi. Realizm, voqealarning keskin ziddiyatli to‘qnashuvlari, obrazlarning emotsional-psixologik talqini, milliy kolorit, buning natijasida o‘zining janr alomatlari bilan liriko-psixologik musiqiy dramani xalqchil-maishiy opera bilan mutanosiblashtirgan asar paydo bo‘ldi. Dramatik kulminatsiyalarda deyarli barcha pardalarda kompozitor ziddiyat rivojining yaxlit tamoyilidan foydalanadi, undagi muhim rol 54 har bir obraz ifoda vositalarining xarakterli majmuasiga ega vokal Download 1.15 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|