ra, suhbat kabilami
qamrab
oladi. Notiq monologik nutqida tayyor
matndan foydalanish imkoniyatiga ega. Biroq diologik notiqlik
bundan mustasno. Buning ustiga munozara va bahs jarayonida amal
qilinishi lozim bo'lgan omillarga qat'iy amal qilish
talab
etiladi. B u
lar quyidagilar: M illiy-madaniy qoidalarga amal qilish, m illiy etikaga
rioya qilish, raqibining gapini bo'lm aslik, suhbatdoshga hurmat,
reglamentga rioya qilish, eng muhimi sabrli bardoshli bo'lish, o'zini
tuta bilish, tiliga to'g'ri kelgan har bir so'zni aytishdan o'zini tiyish,
82
liar bir so'zni o'ylab gapirish, ya'ni, “etti o'lchab, bir kesish", kes-
ganda ham A. Oripov aytganidek:
Mana, o'tib aiding, asal oyidan,
Endi suv ichgciysan turmush soyidan.
Etti o'lchab bir kes, etmish o'lchab kes.
Lekin kes, Yoshulli avtgan joyidan.
Muzokoralarda yumshoq, shirin muomala va yoqimli so'zlarni
qo'llashning muhimligini his etish zarur.
Matn asosida nutq so'zlashning ijobiy va salbiy tomonlari bor.
Ijobiy tomon deganda, notiq
o'z
fikrlarini oldindan o'ylab tayyorla-
gan matnni
asos
qilib oladi, fikrlarining mantiqan birligini ta'minlay-
di. Faktik va fikriy xatolarga yo'l qo'ym aydi. Salbiy tomoni esa
tinglovchilar nazarida bilimsizday, notiqlik san'atini eplay olmaydi-
ganday ko'rinadi. Notiq va tinglovchilar o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik
ancha susayadi. Matnsiz nutq so'zlash, notiqning xotirasi o'tkirligi-
dan, matn mazmunini chuqur o'zlashtirib olganini ko'rsatadi. O'ziga
ishongan notiqgina matnsiz nutq so'zlay oladi. Bu notiqning mazkur
Do'stlaringiz bilan baham: |
