O`zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti f. M. Otaxo'jayev

XVII mavzu. QARINDOSHLAR VA BOSHQA
SHAXSLARNING ALIMENT MAJBURIYATLARI
I -§. Bobo va buvining o'z nevaralariga
aliment to'lash majburiyati
Amaldagi Oila kodeksining 123-moddasiga binoan, ota-onasi yo'q bo'lgan yoki ulardan ta'minot ololmaydigan voyaga yetmagan nevaralariga ta'minot berish majburiyati yetarli mablag'ga ega bo'l­gan bobo va buvi zimmasiga yuklatilishi mumkin.

Bobo va buvi nabiralari bilan ularga moddiy ta'minot to'lash to'g'risida kelishuv tuzishlari mumkin. Bunday kelishuvga Oila ko­deksining 17-bobi qoidalari tatbiq etiladi. Kelishuv tuzilgan taqdirda, aliment miqdori, shartlari va to'lash tartibi belgilanadi.

Bobo va buvining aliment majburiyatlari aliment to`lovchilar­ning ikkinchi navbatdagi a'zolariga kirib, agar ular aliment to'lov­chilarning birinchi navbatdagilaridan, ota-onasidan ta'minot ololmay­digan bo`lsa ularga yuklatiladi.

Agar voyaga yetgan mehnatga layoqatsiz, yordamga muhtoj nevaralarning ota-onasi, eri yoki xotini (sobiq eri yoki xotini) va voya­ga yetgan mehnatga layoqatli bolalari bo'lmasa yoxud ulardan ta'mi­not uchun mablag' ololmasa, ularga nisbatan ham bu majburiyat bobo va buvining zimmasiga yuklatilishi mumkin. Nabiralarga aliment un­dirish uchun ikkala ota-ona tomonidagi bobo va buvisini jalb etish mumkin. Ularga undiriladigan alimentning migdori cud tomonidan aliment undirilayotgan shaxsning va aliment olayotgan shaxsning moddiy va oilaviy ahvolini hisobga olib, har oyda pul bilan to`lanadigan gat'iy summada belgilanadi.
2-§. Nevaralarning bobo va buvilariga
aliment to'lash majburiyati
A maldagi Oila kodeksining 124-moddasiga muvofiq, o'zlarining voyaga', yetgan bolalaridan yoxud eri yoki xotinidan (sobiq eri yoki xotintd2n) ta'minot ololmaydigan mehnatga layogatsiz, yordamga muhtoj bobo va buviga ta'minot berish majburiyati yetarli mablag`ga

---------------------------------------------------199---------------------

ega bo`lgan voyaga yetgan mehnatga layogatli nevaralar zimmasiga yuklatilishi mumkin.

Bobo va buvilarning nevaralar bilan yaqin qon-garindoshlik mu­nosabatlarini hisobga olio, sud ular o'rtasidagi aliment majburiyat­larini beigilaydi. Ko'pincha o`zbek oilalarida nabiralar dastlabki tar­biyani va moddiy ta'minotni o'zlarining hobo va buvilaridan oladilar va ular bilan mustahkam bog`langan bo`ladilar. Ularning bola tarbiya­sidagi tajribalari asqotadi. Bobo va buvilar nabiralari uchun hatto, ota­onalarining o`rinlarini bosadilar.

Bobo va buvilarga aliment to`lash majburiyati yetarli mablag'ga ega bo`lgan voyaga yetgan mehnatga layogatli nevaralar zimmasiga yuklatiladi. Ilgari amalda bo'lgan nikoh va oila kodeksining 112-mod­dasiga muvofiq nevaralarning voyaga etgan-yetmaganidan qat'iy na­zar moddiy ta'minot undirilishi mumkin edi. Yangi Oila kodeksining qabul qilinishi munosabati bilan bunday majburiyat faqat voyaga yetgan nevaralar zimmasiga yuklatilishi mumkin.

Nabiralarning aliment majburiyatlari shu turdagi huquqiy mu­nosabatlarning ikkinchi navbatiga kiradi. Bobo yoki buvi faqat birin­chi navbatdagi aliment majburiyatidagi shaxslardan: o'zlarining voya­ga yetgan bolalaridan, er-xotinlar va sobiq er-xotinlardan undira olma­salar u holda nabiralarilaridan undiriladi.

Bobo va buvi uchun undiriladigan moddiy ta'minot nabiralarning moddiy holatini pasaytirib yo`ymasligi lozim.

Aliment to`lovchi nabiralardan biriga da'vo qilinganda da'volar boshqa aliment to`lovchi nabiralarni, shuningdek, boshqa ikkinchi navbatdagi aliment to'lovchilarni ham hisobga olishi lozim.

Bobo va buvi bilan nabiralar o'rtasida aliment to`lash to'g'risida o'zaro kelishuv bo'lmagan taqdirda bobo va buvi foydasiga nabi­ralardan aliment undirish sud tartibida qonun asosida hal qilinadi.