O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

11.2. Elektron tijoratdagi muvaffaqiyat omillari 
Elektron tijoratda muvaffaqiyatga erishishning asosiy omillari jumlasiga 
quyidagilarni kiritishimiz mumkin: 
1. Rivojlanish strategiyasini to’g’ri tanlash – misol sifatida shuni aytishimiz 
mumkinki, OZON (ozon.ru) kompaniyasining muvaffaqiyatga erishishidagi 
asosiy omil „lider ortidan yurish“ deb nomlangan rivojlanish strategiyasini 
tanlash bo’lgan. G’oya bunday bo’lgan „Rossiyaning Amazon tizimini tashkil 
etamiz va rivojlantiramiz“. Bu sohadagi shubhasiz yetakchi-lider bo’lgan 
Amazon kompaniyasining rivojlanish yo’lidan og’ishmay ketilgani uchun 
OZON Rossiya bozorida juda katta muvaffaqiyatlarga erishgan va hozirda 
uning oboroti bir necha yuz million dollarga yetgan. Amazon (amazon.com) 
kompaniyasi esa 1995 yilda Djeff Bezos tomonidan tashkil qilingan va o’z 
faoliyatining boshlarida internetda kitoblar savdosi bilan shug’ullangan. Bu 
kompaniya 2001 yildagina birinchi marta foyda olishga erishgan va hozirda 

---

422 
uning oboroti bir nehca milliard dollarga yetadi. O’z faoliyatining boshida bu 
kompaniya olingan foydani o’z rivojlanishi uchun investitsiylarga yo’naltirgan. 
2.Monetizatsiya sxemasi, ya’ni foyda olishning asosiy modellari biznesni ishga 
tushurishdan oldin aniqlanib olingan bo’lishi lozim.Masalan, ijtimoiy 
tarmoqlar reklamadan, savdo maydonlari joylashtirishdan, ichki virtual valyuta 
aylanmasidan, pulli registratsiyadan, onlayn o’yinlar sotishdan, sovg’a va 
smayliklardan daromad qilishadi. Turli xildagi informatsion resurslarning 
daromad keltiradigan manba’lari reklama, daydjestlar, trafiklar, alohida 
ma’lumotlarni sotishlar bo’lishi mumkin. Kompaniyalar tanlangan 
monetizatsiya sxemasiga muvofiq kontentning bir qismibi berkitib qo’yib, uni 
pullik qiladilar, qolgan qismini esa yaxshi trfaik olish va reklamada pul ishlash 
uchun tekin qilib qoldiradilar. Bloglarning mualliflari esa ko’pincha reklamada, 
hamkorlik dasturlarida, ilovalar sotishda, hamda kontentlar sotishda daromad 
qiladilar. Monetizatsiyaning har bir konkret sxemasi u yoki bu biznes-
modelning asosida yotadi, jumladan, Freemium, Free-to-Play, Full-