O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

va CDEK. 
 Yetkazib berish xizmatlari agregatorlari – Sheepla, DDelivery, 
Checkout, InSales.Dostavka. 
 Hisob-kitob tizimlari – 1C, Moy Sklad, Bolshaya Ptitsa, Comerando 
EKAM). 
 To’lov tizimlari – Qiwi, Robokassa, PayMaster, Yandex.kassa. 
 Marketing uskunalari – Giftd, Sale Online Reputation, Roistat, 
ByteHand, Unisender, Mailchimp. 

---

420 
 Reklama servislari – Shopberry, Seopult, Get4click, Seopult. 
Yuqoridagilardan tashqari, tizimda pochta tarqatuvi tashkil qilish imkoniyatlari, 
xamkorlik tarmog’iga ulanish, onlayn-cha tashkil qilish va onlayn maslaxatchiga 
ega bo’lish imkoniyatlari ham mavjud. Elektron savdo maydonchasini tashkil 
qilishning bunday usuli iqtisodiy jihatdan eng foydali hisoblanadi. Internet-
magazinning tayyor shablonini tekinga olish mumkin hamda tizimda hisobga 
olinish shartlarida har oylik yordamlar va maslahatlar uchun to’lovlar to’lab 
turiladi, holos. Tizmni ishga tushirishning to’liq narxi mobil versiya ishlab 
chiqarish zarurligidan, funktsiyalar soni bo’yicha, assortiment kattaligidan, 
mul’titillilikdan, SEO-fil’trlar bormi yoki yo’qligidan, himoya protokollari 
qandiligidan, 
SSL-sertifikatlar 
borligidan, 
baholar 
va 
qoldiqlarning 
avtosinronizatsiyasidan va1C bilan sinxronizatsiya qilinganligi bilan aniqlanadi. 
3. 
Internet-magazinning tayyor dasturiy ta’minotini sotib olish – ushbu xolda 
internet-magazin tashkil qiluvchi o’zining shaxsiy va qimmat bo’lgan 
infratuzilmasini yaratishi va uni sozlab turishi talab etilmaydi, bunda unga 
faqatgina internet-vitrina ya’ni web-sayt kerak bo’ladi xolos. Bunda tayyor 
internet-magazin moduli o’z tarkibiga yagona platforma sifatida to’liv 
tizimini, vitrinani, korzinani va boshqa bir qancha servislarni qamrab oladi. 
4. 
Zakaz bilan qilinadigan unikal internet-magazini tashkil qilish – Bu eng 
murakkab, qiyin va qimmat usul hisoblanadi, chunki bu xolda elektron savdo 
tizimini noldan boshlab ishab chiqish, uni tekshirish, testlashtirish va ishga 
tushurush talab etiladi. 
Yuqorida ko’rsatib o’tilgan internet magazinlari biznes-modellari orasida eng 
muvavvaqiyatlilari sifatida quyidagilarni ko’rsatishimiz mumkin: 
 Xamkorlik asosida tashkil etiladigan internet-magazinlar modelida 
(Affiliate Model) da tadbirkor yaxshigina trafikka ega bo’lgan saytga ega 
bo’ladi va u front-ofis xizmatini bajarib, xamkor-kompaniyaning elektron 
mini vitrinasi vazifasini amalga oshiradi. Bunda internet-magazin o’z 
mahsulotlariga ham, omborlariga ham, yetkasib berish hizmatlriga ham ega 
bo’lmaydi. Ko’pincha kichik internet-magazinlar kattalari bilan hamkorlik 

---

421 
dasturini tuzib, konversiya uchun pul oladilar, ya’ni, hamkorlik saytidan 
kelganlarning haridlaridan foyda oladilar. Bunda komission to’lov ko’pincha 
5-15% atrofida bo’ladi. Bunday model yirik onlayn-riteylerlarga ham oydali, 
chunki bu ularga umumiy daromadning 10-15% ni keltirishi mukin.
 Dropshipping modeli –mahsulotlarni sotuvchidan haridorga to’g’ridan-
to’g’ri yetkazib berishga asoslangan. Bu model o’z omborlariga ega 
bo’lmagan internet magazinlar uchun juda qulaydir. Hozirgi paytga yirik 
riteylerlar (masalan, OZON ga o’xshash) shaxsiy infratuzilma sifatida 
o’zlarining yagona logistik tarmoqlarini, yetkazib berish markazlarini va o’z 
to’lov tizimlarini ham yaratmoqdalar. Masalan, eBay tizimi PayPal to’lov 
tizimiga ega, Alibaba kompaniyasi esa Alipay to’lov tizimi va B2B, C2C 
hamda B2C bozorlarida ishlash uchun mo’ljallangan servislarga ega. 
Kompaniya uchun qandaydir biznes-modelni tanlaganda uning samaradorligini 
chamalash kerak hamda sotuvlar ko’payishi bilan uning mashtablashtirish 
imkoniyatlarini borligini nazarda tutish lozim.