O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

Store va Google Play Store) hamda platformaning ijobiy tarmoq samarasini 
oshirish uchun boshqa imkoniyatlardan foydalanishlari mumkin. Hozirgi paytda 
platformali biznes asosan innivatsion kompaniyalar tomonidan yuritiladi va ular 
orasida juda ko’p yakkaxonlar mavjud. Ko’pgina mutaxassislarning firklariga 
ko’ra, platformali kompaniyalar iqtisodiyotning ko’pgina sohalariga juda havfli 
tahdid qiluvchi raqobatchilardir. 2010 va 2015 yillar orasida platformalarga jahon 
miqyosida 20 milliarddan ortiq mablag’ investitsiya jalb qilingan va mingdan ortiq 
kelishuvlarga erishilgan hamda maksimal o’sish 2014-2015 yillarga kuzatilgan 
(Эванс Д, Шмаленски Р. Код катализатора. М.: Вершина, 2008.). Yakkaxon 
kompaniyalar - besh yil ichida kapitalizatsiyasi 1 milliard dollardan oshib ketgan 
startaplardir. Bular messenjer WhatsUp, Uber, Airbnb kompaniyalari va 
boshqalardir. 2016 yilda AQSH ning 4,2% ga yaqin aholisi Uber, Airbnb va 
shunga o’xshash platformalardan foydalangan holda daromad olishga erishdilar. 
Ammo, bir qancha konsalting firmalarning fikriga ko’ra, ko’pchilik kompaniyalar 
o’z platformali ekotizimlarini yaratishga kechikib qolmoqdalar va bu ularning 
inqiroziga sabab bo’lishi mumkin. International Data Corporation ga ko'ra, 
2018 yilga kelib, 50% dan ortiq raqamli strategiyaga ega kompaniyalar o’z 
platformalarini tuzganlar yoki boshqalar bilan hamkorlikda bulutli yechimlar 
asosida bu ishni amalga oshirganlar. Rossiya Sberbanki bu trendlar doirasida o’z 
resurslari va infratuzilmasi asosida internet-tijorat sohasida milliy ekorizim tashkil 
qilmoqchi. Bu xolda ekotizim deganda, mijozlarga takliflar va hizmatlarni taqdim 
etadigan hamda uning hizmatlaridan foydalanadigan yagona texnologik platforma 
asosida yaratilgan tashkilotlarning tarmog’i tushuniladi.
15.4. Platformalar asosida biznes model tashkil qilishning iqtisodiyoti 
Ushbu sohadagi bir qancha mutaxassislarning ta’kidlashlaricha, tashqi 
mustaqil ishtirokchilar nimalarnidir yaratish va almashinish uchun ishlatadigan 
platformalar modellari borgan sari actual bo’lib bormoqda, ammo yangi 
platformalar yaratish g’oyalari juda ham muvaffaqiyatli chiqmayapti, bular 
asosidagi ekotizimlar esa unga bo’lgan ishonchni toliq oqlay olmayapti. Bu 

---

537 
sohadagi tajribalarni umumlashtirgan holda D.Tapskot, D.Tikol va A.Loy