O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

http://www.ludidela.ru/artikles/1073509
)
. Biologiyada esa ekotizim bu yashash 
joyi bo’lib, uning faoliyat yo’nalishi va barqarorligi ekotizimning tashkil 
etuvchilari hilma-hilligi va o’zaro muloroti orqali amalga oshiriladi. Keyinchalik 
2006 yillarda Dj.Mur biznes-ekotizimni bozorlar va firmalar kabi muhim bo’lgan 
tashkiliy tuzilma sifatida ko’rgan (Мооrе J.F. Predators anr Pray: A new ecology 
of 
competition. 
 
URL: 
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10126156
)
. 
Yuqorida eslatib o'tilgan uch tashkily tuzilmani solishtirgan holda Mur 
ta'kidlaydiki, bozorlar mahsulot va hizmatlarning tranzaktsiyasini ta'minlab bersa, 
firmalar mahsulotlar ishlab chiqishni nazorat qiladilar. Ekotizimlarning 
kompaniyaga kiritadigan asosiy ulushlari sifatida mahsulotlarga va ularni ishlab 
chiqarishga bo’lgan innovatsiyalarni, shu jumladan, bozorning, firmalarning va 
mahsulotlarning birgalikdagi evolyutsiyasini tushunish mumkin. Kompaniyalar 
biznes-ekotizimda innovatsiyalar tevaragida birgalikda yangi mahsulotlar yaratish, 
mijozlarning talablarini qondirish va ularni yanada innovatsion qilish uchun o’z 
imkoniyatlarini birgalikda rivojlantiradilar. Bunda ular hamkorlikda va raqobat 
kurashida ishlaydilar. Kooperatsyia va hamkorlikning muhimligi atrof-muhitning 
noaniqligi sharoitlarida dinamizmni ta’minlab beradi, chunki yangi dunyodagi 
raqobatda muvaffaqiyat ekotizimlar tashkil etishni bilish va ularni boshqara olish 
tufayli ta’minlanadi. Ekotizimlar qisman bo’lsa ham tashqi muhitning noaniqligini 
tartibga solishga imkon beradi. Biznes-ekotizimlar biznesning yiriq integrallashgan 
tuzilmalariga qo’shimcha sifatida faoliyat ko’rsatib, ular nomoddiy aktivlar – 
platforma texnologiyalari, bilimlar va kompetentsiyalar majmuasi sifatida yuzaga 
keladilar (Moore J.F. Business ecosystems and view from the firm. Vol. 51; № I. 
Р. 74.). Ular ekotizimning mustaqil ishtirokchilariga resurslar va vaqt sarfini ancha 
kamaytirgan holda, o’z bizneslarini yaratish va uni rivojlantirish imkonini 
beradilar. Ekotizim doirasida ishtirokchilarning umumiy va birgalikdagi iqtisodiy 

---

545 
bilimlar va ko’nikmalarni ko’paytirish mumkin bo’ladi. Biznes-ekotizim 
tushunchasining ma’no-mohiyati bo’yicha hozircha umumiy bir fikrlar 
shakllanmagan, shuning uchun ham ilmiy adabiyotlarda biznes ekotizim 
tushunchasi ko’pincha kompaniyalarning bir-biri bilan o’zaro aloqasi sifatida 
tushuniladi (masalan, klasterlar, tarmoq tusilmalari va boshqalar). Ammo 
M.Porterning fikriga ko’ra (ПортерМ. Конкуренция. М.: Вильямс, 2005. С. 
257.), klasterlar tashkilotlarning o’ziga hos jug’rofiy to’plami bo’lib, biznes-
ekotizimlarda bunday qattiq talablar mavjud emas. Boshqa tomondan, biznes-
ekotizimlarni ishlab chiqarishning, innovatsion infratuzilmaning va tashqi 
muhitlarning majmuasi sifatidagi tushunilishi ham mavjud (Moore J.F. Business 
ecosystems and view from the firm. Vol. 51; № I. Р. 74.). M.Iansity va Z.Levien 
biznes ekotizimini tashkilotlarning bir-biriga bog’liq guruhi sifatida aniqlaydilar. 
Bunda ekotizimning har bir a’zosi uning kim bo’lishidan qat’iy- nazar, tarmoqning 
taqdiri bilan bog’liq bo’ladi. Ekotizimlarning asosiy bir hususiyatlaridan biri – 
unda uning ishtirokchilari o’z faoliyatlarida ishlatishlari mumkin bo’lgan servislar, 
uskunalar va texnologiyalar sifatidagi platformaning mavjudligidir. Masalan,