O’zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

Boyitishning miqdor sxemasini qayd qilish shakli
4-jadval

№	Jarayonlar va mahsulotlarning nomi	Q, t/soat				R, t/soat
I 1. 11.	Cho’ktirish Tushadi: Klassifikator quyulmasi. Oraliq mahsulot	300,0 13,05	100 4,35	3,1 3,52	100 18,7	9,3 1,74
2.	Jami	313,05	104,35	6,62	118,7	11,04
3. 4.	Chiqadi: Konstentrat Chiqindi	23,4 289,65	7,8 96,55	40 0,57	100,9 17,8	9,3 1,65
	Jami:	313,05	104,35	6,62	118,7	11,03
II 3. 4.	Konstentratni tozalash Tushadi: Konstentrat Konstentrastion stol chiqindisi	23,4 4,23	7,8 1:41	40 17,15	100,9 7,8	9,39 0,72
5.	Jami	27,63	9,21	57,15	108,7	10,11
6. 7.	Chiqadi: Tozalash konstentrati Tozalash chiqindisi	18,18 9,45	6,06 3,15	50,0 10,72	97,8 10,9	9,09 1,02
	Jami	27,63	9,21	57,75	108,7	10,11
III 4.	Kontrol cho’ktirish Tushadi; Kontrol cho’ktirish chiqindisi	289,65	96,55	0,57	17,8	1,65
	Jami	289,65	96,55	0,57	17,8	1,65
10. 12.	Chiqadi; Kontrol cho’ktirish konstentrati. Kontrol cho’ktirish chiqindisi.	3,6 286	1,2 95,35	20 0,32	7,8 10,0	0,72 0,93
	Jami	289,6	96,55	0,57	17,8	1.65
6.	Konstentrastion stol Tushadi: Tozalash konstentrati	18,18	6,06	50,0	97,8	9,09
	Jami	18,18	6,06	50,0	97,8	9,09
8. 9.	Chiqadi; Konstentrastion stol konstentrati. Konstentrastion stol chiqindisi	13,95 4,23	4,65 1,41	60,0 17,1	90 7,8	8,37 0,72
	Jami	18,18	6,06	50,0	97,8	9,09
12.	Vintli separator Tushadi; Konstentrastion cho’ktirish chiqindisi.	286,0	95,35	0,32	10,0	0,93
	Jami	286,0	95,35	0,32	10,0	0,93
13. 14.	Chiqadi; Vintli separator konstentrati. Vintli separator chiqindisi.	6,0 280,0	2,0 93,35	12 0,066	8,0 2,0	0,744 0,186
	Jami	286	95,35	0,32	10	0,930

3-AMALIY MASHG’ULOT
Mavzu: Flotatsiya usulida boyitishning texnologik sxemalarini tanlash

Mineral tarkibi va metalning miqdoriga qarab polimetal rudalar to’rt guruhga bo’linadi.

Birinchi guruh - rangli metallar miqdori yuqori, yaxlit sul’fidli rudalar. Bu rudalar asosan qo’rg’oshin, mis, va temir sul’fidlaridan tashkil topgan. Sul’fidlarning umumiy miqdori 75-90%, rangli metallarning miqdori 6-15%.
Bu guruhdagi rudalarni boyitish uchun odatda to’g’ri selektiv flotatsiya sxemasi qo’llaniladi. Flotatsiya chiqindisi oltingugurtga etarli darajada boy va sul’fat kislota ishlab chiqaruvchi sanoat uchun xomashyo sifatida ishlatish mumkin bo’lgan holda to’g’ri selektiv flotatsiya sxemalari ayniqsa maqsadga muvofiqdir.
Ikkinchi guruh - rangli metallar miqdori kam va oltingugurtning miqdori yuqori, yaxlit sul’fidli rudalar. Rudalarning bu guruhiga ko’pchilik mis-ruxli, piritli rudalar kiradi. Mis-ruxli, piritlardagi misning miqdori 1-2 %, ruxning miqdori esa 1-2,5%.
Bu guruhlardagi rudalarni boyitishning eng samarali usuli boy piritli chiqindi olinuvchi mis va rux sul’fidlarini dastlabki kollektiv flotatsiyalash hisoblanadi..
Rudada oltingugurtning miqdori kam bo’lganda kollektiv flotatsiya chiqindisi oltingugurtning miqdori bo’yicha talabga javob bermaydigan hisoblanadi. Bu holda barcha sul’fidlarni dastlabki kollektiv flotatsiyalash sxemasi ayniqsa manfaatli hisoblanadi.
Uchinchi guruh - rangli metallarning miqdori yuqori va ora-sira joylashgan polimetall rudalar. Bu guruhga foydalanilayotgan qo’rg’oshin, ruxli va mis–ruxli konlarning rudalari kiradi. Bu turdagi rudalarda mis, qo’rg’oshin va ruxning umumiy miqdori 8-15% gacha etadi.
Foydali minerali yirik va ora-sira joylashgan rudalar to’g’ri selektiv flotatsiyali sxema bo’yicha boyitiladi. Agregatli va ora-sira joylashganda dastlabki kollektiv flotatsiyali sxema ko’proq samara beradi.
To’rtinchi guruh - rangli metallarning miqdori kam bo’lgan va ora-sira joylashgan rudalar. Rangli metallarning umumiy miqdori qoidaga ko’ra 3-4% dan ortmaydi, ba`zi xollarda esa 2%. Piritning miqdori ba`zan 30-40% ga etadi. Bu guruhdagi rudalarni boyitishda iqtisodiy shartlar bo’yicha dastlabki kollektiv flotatsiya sxemasini qo’llash maqsadga muvofiq.
Boyitishning alohida sikl va bosqichlarida flotatsiya sxemalarini tuzish.
Amalda ishlatiladigan flotatsiya sxemalari shuncha ko’pki ularni alohida hol uchun ko’rib chiqishga imkoniyat yo’q.
Boyitish tsiklining eng oddiy misoli bitta flotatsiya operatsiyasi hisoblanadi. Lekin bunday oddiy sxema faqat bitta ohirgi mahsulot olinadigan tsiklda ishlatilishi mumkin. Masalan,birinchi bosqichda flotatsiyalashda tayyor kontsentratning bir qismi va qaytadan yanchishga va flotatsiyaning ikkinchi bosqichiga tushuvchi boy chiqindi olinishida.
Agar boyitish tsiklida ikkita oxirgi mahsulot-konditsion kontsentrat va tashlab yuboriladigan chiqindi olinishi kerak bo’lsa, murakkabroq boyitish sxemalari qo’llaniladi.
Flotatsiya sxemasining tarmoqlanish yo’nalishi asosan uchta shartga –rudadagi qimmatbaho mineralning miqdoriga, kontsentratga qo’yiladigan talablarga va qimmatbaho mineralning flotatsiyalanish hususiyatlariga bog’liq.
Rudadagi qimmatbaho komponentning miqdori yuqori,kontsentrat sifatiga qo’yiladigan talablar past, puch tog’ jinslari flotatsion aktiv emas. Bunda kontsentratni tozalash operatsiyalarisiz, lekin chiqindini bir, ikki marta kontrol flotatsiyalash qo’llanuvchi flotatsiya sxemasini ishlatish mumkin. Bunday sxemalar ko’mir boyitish fabrikalarida, shuningdek rangli metallarning boy rudalarini boyituvchi ba`zi fabrikalarda qo’llanadi (4-rasm)



4-rasm. Asosiy flotatsiya chiqindisini nazorat flotatsiyalovchi
flotatsiya sxemasi.


Qimmatbaho mineralning flotatsiyalanish qobiliyati past, kontsentrat sifatiga qo’yiladigan talablar ham past. YUzaga qalqib chiqib flotatsiyalangan minerallarni tozalash maqsadga muvofiq emas va ularni jarayondan tezda chiqarib olish kerak. Sxema kontrol flotatsiyalar sonini ortishi yo’nalishida tarmoqlanadi. Misol tariqasida mis-piritli rudalarni flotatsiyalash sxemasini keltirish mumkin (5-rasm).



5-rasm Nazorat flotatsiyasi sonlarining ortishi yo’nalishida rivojlanuvchi flotatsiya sxemasiga misol

6-rasm. Kontsentratni bir marta tozalash va bitta nazorat flotatsiyali sxema.
Kontsentratni ikki yoki uchta tozalash va bitta kontrol operatsiyali sxema qimmatbaho mineralning yuqori boyitish darajasiga erishishda yoki puch tog’ jinslarining flotatsion aktivligi yuqori bo’lganda ishlatiladi. U polimetall rudalarni boyitishning qo’rg’oshinli va ruxli tsikllarida qo’llaniladi.
Rudadagi qimmatbaho mineralning miqdori kichik, kontsentrat sifatiga qo’yiladigan talablar yuqori, qimmatbaho mineral yaxshi flotatsiyalanadi. Flotatsiya sxemasi kontsentratni tozalash operatsiyalari soni ortishi yo’nalishida tarmoqlanadi. Bunday sxemalar molibdenli, grafitli rudalarni boyitishda qo’llanadi. Rudadagi molibden miqdorining kamligi kontsentratga qo’yiladigan talablar yuqoriligi sxemaga 5-8 tadan kontsentratni tozalash operatsiyalarini kiritishni talab qiladi. Molibdenitning yaxshi flotatsiyalanishi uni chiqindilar bilan yo’qolishidan cho’chimasdan ko’p sonli tozalash operatsiyalarini qo’llashga imkon beradi. Kambag’al grafitli rudalarni boyitishda 6-7 ta kontsentratni tozalash operatsiyalarini qo’llovchi flotatsiya sxemalari ishlatiladi.
Kontsentratni bitta tozalash operatsiyasi qo’llaniladigan flotatsiya sxemalari qimmatbaho komponentning yuqori boyitish darajasi talab qilinmaganda, kambag’al ruda va kontsentrat sifatiga qo’yiladigan talablar past; o’rtacha ruda va o’rtacha talablar, boy ruda va yuqori talablar. Bunday sxemalar ko’pincha misli rudalarni flotatsiyalashning kollektiv flotatsiyasida uchraydi.