O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim fan va innovatsiyalar

Rossiyadagi vaziyat[tahrir 

Rus tilida „patronat“ atamasi lotincha patronatus yoki „himoya“ soʻzidan olingan. Rossiya imperiyasining qonunchiligida bu tushuncha etim bolalarni oilalarda tarbiyalash uchun ishlatilgan. Oʻsha paytda ikkita oʻxshash atama bor edi - „patronat“ va „patronaj“. Birinchisi, ijtimoiy mavqei past boʻlgan fuqarolarning mehnat hayotiga oʻtishini taʼminlashga yordam beradigan umumiy chora-tadbirlar yigʻindisi tushunilgan. “Patronaj” bolani shartnoma asosida boqish uchun oilaga berish boʻlib, u viloyat kengashlari va ularni tarbiyaga oluvchi shaxslar orasida belgilangan. Odatda, kambagʻal odamlar ota-onaga aylanishgan, ular uchun bolani tarbiyalash uchun pul olish yagona daromad manbai boʻlgan.
Sovet Ittifoqi davrida homiylik bir necha yillar davomida mavjud boʻlgan, 1960-yillardagi huquqiy islohotlar paytida qonunchilikdan olib tashlangan.
Rossiyada oilani joylashtirishning patronat shakli birinchi marta 1990-yillarning oʻrtalarida joriy etilgan. Oʻsha davrda bir nechta mehribonlik uylari tarkibida eksperimental maydonlar tashkil etilib, ularda bolalar uchun homiylik oilalarini qidirib topish va tanlash amalga oshirilgan.^[11][1]. Dastlabki platforma Moskva shahridagi 19-sonli bolalar uyi boʻlib, uning rahbari oʻsha paytda jamoat arbobi Mariya Ternovskaya edi^.

Hozirda

Bugungi kunda patronat tarbiya federal qonunlar tizimiga kiritilmagan va mintaqaviy qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi. Umumiy qabul qilingan talqin mavjud emas. Shu sababli homiylik bir vaqtning oʻzida bir nechta yoʻnalishlarda amalga oshirilishi mumkin^:

• 
  bolani oilaga joylashtirish (patronat);
  
• 
  vakolatli shaxs yoki tashkilot tomonidan tugʻilgan oilada yashovchi bolaga zarur yordam koʻrsatish;
  
• 
  yetim bolaga va ota-ona qaramogʻisiz qolgan bolaga ijtimoiy yordam.
  

Rossiyada homiylik shaklini rivojlantirish uchun 2008-yilda qabul qilingan „Vasiylik va homiylik toʻgʻrisida“ Federal qonunini qayta koʻrib chiqish lozim. Qonunga pullik vasiylik shakllari sifatida „patronat“ va „homiylik oilasi“ tushunchalari kiritilgan.^[1]. Hujjatning asosiy natijasi patronatni oilaviy munosabatlarning pullik shakli sifatida tan olinishi boʻldi. Shu paytgacha homiylik tarbiyachilarni ish bilan taʼminlashning pullik shakli hisoblangan^[15]. Qabul qilingan qonun bolani tarbiyalash boʻyicha vakolatlarni Homiylik va vasiylik tashkilotlari bilan ota-onalar oʻrtasida taqsimlashga yoʻl qoʻymaydi, ammo bu oilada homiylik qilishning asosiy afzalliklaridan biri boʻlgan mas'uliyatni taqsimlash hisoblandi. Shunday qilib, 2008-yildan buyon professional xizmat faqat ikkita funksiyani tartibga soladi: „ vasiylik yoki homiylik oʻrnatilishi kerak boʻlgan shaxslarni aniqlash“ va „vasiy yoki homiy boʻlishni istagan fuqarolarni tanlash va oʻqitish“. Shunga koʻra, Homiylik va vasiylik tashkilotlari endi oilaga hamroh boʻlmaydi va patronat oila va vasiy oila oʻrtasidagi farq faqat terminologik boʻlib qoldi. 2008-yildan boshlab patronat tarbiyachi bolaning homiysi, yaʼni uning qonuniy vakili hisoblanadi. Oʻsha vaqtga qadar tarbiyachi tarbiyalanuvchiga nisbatan qonuniy vakil (vasiy) huquqiga ega emas edi va bola bolalar uyi muassasasining tarbiyalanuvchisi boʻlib, patronat faqat muassasa bilan mehnat shartnomasi tuzuvchi tarbiyachi hisoblanar edi. Bunday odam bolalar uyiga ishga yollangan uy ishchisi oʻqituvchisi sifatida ish haqi olar edi. ^[14].
2016-yilgi maʼlumotlarga koʻra, Rossiyada patronat oilalar sezilarli rivojlanmadi, bunday oilalar faqat Vladimir viloyati va Boshqirdiston Respublikasida keng tarqaldi. Rossiya Federatsiyasining boshqa sub'ektlarida patronat shakli yaxshi shakllanmagan yoki umuman taqdim etilmaydi^[1]. 2016-yilda atigi 286 nafar bola patronatga olingan boʻlsa, 20 707 nafar bola asrab olingan oilalarda boʻlgan. 2019-yil uchun patronatlik Rossiyaning taʼsis sub'ektlarining 39 ta qonunida mavjud boʻlib, ulardan faqat 28 tasi amal qiladi va 11 tasi mashhur emasligi sababli bekor qilingan.