O`zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi buxoro davlat universiteti qo‘lyozma

I wish men to be free as much from mobs as kings from you as me. (Byron)
Urush, kurash uchun ishlatiladigan so‘zlarning har xil davrlarda ishlatilishini kuzatish juda qiziqarlidir. XVIII asrda “bloody” so‘zi oddiy so‘zlashuv intensifikatori bo‘lib, hech qanday manfiy inkor ma'nolarini anglatmas edi. O‘sha paytlarda bu so‘z juda ko‘p qo‘llanilar edi. Lekin Viktorian davridan boshlab, “bloody” so‘zi inkor semantikali leksikaga qo‘shildi. O‘sha vaqtdan boshlab, shu so‘zning evfemizmi hisoblangan “ruddy, bally, blurry” so‘zlari paydo bo‘la boshladi.
Hozirgi paytda “bloody” so‘zini to‘liq yozish taqiqlangan. Ba'zida uni oddiy qilib “-” belgisi bilan ko‘rsatishadi. Lekin hozirgi zamonga kelib “bloody” so‘zi to‘liqligicha yoziladi, va shu so‘zning “reabilitatsiya”, ya'ni qayta tiklanayotganligidan darak beradi. Bu so‘z zamonaviy ingliz tilining qo‘pol kuchaytiruvchi intensifikatori hisoblanadi.
Ingliz tilida frazeobirliklarning beshta asosiy struktural turi mavjud:
1. Bir bo‘limli frazeobirliklar, ya'ni bitta o‘z ma'nosida va ikkita
o‘zga ma'nodagi leksemalardan, yoki ikkita o‘z ma'nosidagi va bitta o‘zga
ma'nodagi leksemalardan iborat frazeologizmlar.
2. Frazemalar, ya'ni bog‘lovchili yoki ergash ma'noli strukturaga ega frazeologik birliklar.
3. Predikativ strukturali frazeologik birliklar.
4. Fe'l formali frazeologik birliklar.
5. Sodda va qo‘shma gap strukturasidagi frazeobirliklar.
Shuni ta’kidlash kerakki, frazeologik birliklarning to‘rtta struktural – semantik sinfi mavjud. Ular frazeologizmlarning asosiy struktural turi bilan mos kelmaydi.
1. Nominativ frazeologik birliklar, ya'ni predmet, voqea – hodisalarni bildiruvchi frazeologik birliklar.
2. Nominativ – kommunikativ frazeologik birliklar, bunga asosan fe'l formali frazeologik birliklar misol bo‘la oladi.
3. Modal fe'lli frazeologik birliklar, mantiqiy va predmet ma'nosini anglatmaydigan frazeologik birliklar.
4. Kommunikativ frazeologik birliklar, ya'ni sodda va qo‘shma gap strukturasidagi frazeologik birliklar misol bo‘la oladi.
Frazeologik birliklar nutqda faqatgina kontekst tarkibida ishtirok etadi. Frazeologik birliklarning kontekstda ishtirok etishi quyidagi tushunchalar orqali ifodalanadi:
a) Kontakt moslashuv – semantik frazeologik birliklarning aniq so‘zlar yoki so‘z guruhlariga birlashishi. Bu so‘z so‘z guruhlari frazeologik birliklarga chap yoki o‘ng aktualizator bo‘lib xizmat qiladi.
b) Masofali moslashuv – semantik frazeologik birlik va uning aktualizatori so‘z yoki so‘z birikmasi yordamida ajratiladi. Masofali moslashuvning yana bir holati – bu frazeologik birlik va uning aktualizatori tinish belgi bilan ajratiladi.
v) Moslashtirish – bunga ham kontakt, ham masofali moslashuv misol bo‘la oladi.
g) Birlashtirish – frazeologik birliklar va o‘zgaruvchan gaplar o‘rtasidagi ma'no jihatidan bog‘liqlik.
Frazeologik kontekst – tilda semantik tashkil etilgan frazeologi birliklarning moslashuvi, bog‘lanishi mavjud bo‘lgan aktualizatordir. Frazeologik kontekst bir necha turga bo‘linishi mumkin:
1. Ichki iborali frazeologik matn – sodda yoki qo‘shma gap tarkibidagi so‘z yoki so‘z guruhlarini bildiruvchi frazeologik birlikli aktualizator:
Here is realism as large as life. (S. O’Casey)
Bu yerda “as large as life” frazeologik birligi “to‘laqonli” ma'nosini anglatadi.
2. Iborali frazeologik matn – sodda yoki murakkab gaplar bilan
ifodalanadigan frazeologik birliklar:
Bekker … asked Dick how he was getting on. “by lips and bounds”, said
Dick. (J. Lindsay)

1. 
   Iboradan tashqari frazeologik matn – murakkab sintaktik yaxlitlik, u ma'no va sintaktik jihatdan birlashgan gaplardan tashkil topadi. Frazali kontekst frazeologik birliklarning nutqda ishlatilishi
   

uchun yetarli ma'lumot bermaydi. Bunday paytda keng kontekst lozim bo‘ladi.
Frazeologik birliklar faqatgina matnda emas, yana tekstda ham ishlatilishi mumkin. Shunga misol qilib, badiiy adabiyotdagi ba'zi asar nomlarini keltirish mumkin:
“The Old Wive’s Tale” (A. Bennett);
“TheGolden Calf” (M. Braddon); “Cards On The Table”, “Cat Among the Pigeons”
(A. Christie); “Open Sesame” (Fr. Marryat); “Cakes and Ale”, “The Land of
Promise” (W. S. Maugham); “The Devil’s Advocate” (M.West); “In Cold Blood”
(Truman Capote) va boshqalar.
Intensiv qurilmalar
Kuchlanish turli yo'llar bilan signal bo'lishi mumkinligi avvalroq aytilgan edi beradi. Buning uchun ishlatiladigan orasida quyidagilar keng qo’llaniladi:

1. 
   giperbola yoki mubolag'a
   
2. 
   tabiatan shiddatli so'zlar
   
3. 
   beadablik
   
4. 
   undovlar
   
5. 
   ramziy shakllar
   
6. 
   so'zlar va tovushlarni takrorlash
   
7. 
   sinonimlarni ko‘paytirish
   
8. 
   onomatopoetik shakllar
   
9. 
   cho'zish shakllari
   
10. 
    o'zgartirilgan so'z tartibi va boshqa grammatik
    
11. 
    . transformatsiyalar
    
12. 
    stress va ohang
    
13. 
    ortiqcha yuklamalar va ergash gaplar
    
14. 
    intensiv shaxs olmoshlari
    
15. 
    o'z
    
16. 
    saralash.
    

Ushbu qurilmalardan asosiysi malakali qurilmalardan foydalanishdir, ya'ni sifatlar va qo'shimchalarga ishora qiluvchi so'zlar va ular bilan birgalikda ishlatilishi mumkin. Sifatlovchilar, so'zlar very, quite , and too kabilar zamonaviy ingliz tilidagi eng keng tarqalgan intensiv kvalifikatsiyalardir va ular ushbu ilmiy ishning diqqat markazida.
Mubolag'a - o'z-o'zidan shiddatli bo'lgan so'zlardan foydalanishdir. Hatto qachon bu so'zlar tom ma'noda mos, ularning semantik birlashmalarning o'zi kuchli hisoblanadi. Misol uchun, gigantic , colossal , famished , crushed , annihilated , slaughter , assassinate - hammasi huge , hungry , destroyed , and kill kabi so’zlardan kuchliroqdir. Bular - so'zlovchilar yangi va samarali bayonotlar yaratishga urinishida yordam beradigan so’zlardir.