O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti

h 
belgisi bilan belgilangan. Kichik 
harflar bilan quyidagilar ko’rsatib o’tilgan: e - yuqori 
support burilishi; w - yuqori support yurishi; r -ketingi 
babkaning rostlanish harakati. 
Rasm 55. Tokarlik patron markazli dastgohning KTSi: 1 - detal; 2 - patron;3, 6 - keskich 
tutqichi; 4 - ketingi babka markazi;5 - burilish doirasi 
Ko’rib chiqilgan KTS tokarlik dastgohlarning keng ko’lamini o’ziga oladi. 
3.Konsolli vertikal frezalash dastgohining KTSi (rasm 56). Bu sxema tepadan ko’rinish 
asosida Np.3, FB.4, PB.3 shartli belgilardan foydalangan holda qurilgan. Ishlov berilayotgan detal 1 
stol Xga o’rnatilgan. Freza 2 shpindel bilan Cvaylanish harakatini amalga oshirmoqda.Stol X , 
salazkalar Y va frezalash shpindelining pinoli programmalashtirilgan avtomatik X, Y, Z harakatlar, 
hamda avtomatlashmagan rostlanuvchi x, y, z harakatlariga ega. Konsol 3 faqat avtomatlashmagan 
vertikalryo’nalishda harakatlanadi.Ko’rib chiqilgan sxema katta guruxdagi vertikal frezalash 
dastgohlariga mansub (masalan, 6N13F3, 6R13F3 va boshqalar). 

---

 
Rasm 56. Konsolli vertikal frezalash dastgohining 
KTSi:.1 - detal; 2 - freza; 3- konsol. 
4.Konsolsiz vertikal frezalash dastgohining KTSi 
(rasm 57). Bunday dastgohning KTSi tepadan ko’rinish 
asosida Np.1, FB.3 va PB shartli belgilardan foydalangan 
holda qurilgan. Ishlov berilayotgan detal 1 stol X
1
ga 
o’rnatilgan. Stol o’z navbatida salazkalar Y
1 
yo’naltirgichlari 
bo’yicha, salazkalar esa stanina Np yo’naltirgichlari bo’yicha
harakat qiladi. Frezalash kallaki 3 progranmmalashtirilgan 
avtomatik Z yo’nalishida, hamda avtomatlashmagan rostlanuvchi z yo’nalishida harakatlanadi. 
Bundan tashqari shpindel pinolining rostlanuvchi wharakati mavjud. Ko’rib chiqilgan sxema 
konsolsiz vertikal frezalash dastgohlariga mansub. 
Rasm 57. Konsolsiz vertikal frezalash dastgohining 
KTSi: 1- detal; 2 - freza; 3 - frezalash kallaki 
5. O’zaro ko’ndalang stolli va asbobni 
avtomatik almashuvli vertikal parmalash dastgohining 
KTSi. Sxema oldi ko’rinish asosida qurilgan (rasm 58). 
KTSni qurishda PB.14 shartli belgilardan foydalanilgan. 
Detal 11 stolga mahkamlanib (X
1 
koordinatasi), stol bilan 
salazkalar 7 bo’yicha harakat qiladi. Salazkalar o’z 
navbatida stanina Np yo’naltirgichlari bo’yicha yuradi 
(harakatning musbat yo’nalishi Y).Asbobiy revolver
kallak 10 support 9 ga o’rnatilgan va u bilan Z 
koordinatasi bo’yicha surish harakatini amalga oshiradi. 
Asboblarni avtomatik almashtirish uchun kallak V 
koordinatasi bo’yicha buriladi. Asboblar kallak 10 ning 1, 
2, 3, 4, 5 va 6 raqamlar bilan belgilangan shpindellarga 
o’rnatiladi. 
Rasm 58. O’zaro ko’ndalang stolli vertikal parmalash dastgohining KTSi: 1...6 - shpindellar; 
7 - salazkalar; 8 - stanina; 9 - support; 10 - asbobiy kallak; 11 – detal. 
RDB dastgohi ta’rifini formalizatsiya qilishda navbatdagi bosqich dastgohning strukturaviy 
texnologik formulasini hamda uning quvvat formulasini tuzishdan iborat.