O`zbekiston respublikasi oliy ta`lim, fan va innovatsiyalar vazirligi

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA`LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA`LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI

TOSHKENT ARXITEKTURA-QURILISH UNIVERSITETI

ARXITEKTURA FAKULTETI

“ARXITEKTURA TARIXI VA NAZARIYASI” FANIDAN

MUSTAQIL ISH

Mavzu: O`rta Osiyoning XVIII-XIX asr 1-yarmidagi shaxarsozligi.

Bajardi: Oqmurotov J.

Guruh talabasi: 3-21

Raxbar: Shoisoyev I.

.

Toshkent – 2023

Reja:

Reja:

I. Kirish

II. Asosiy qism

1. O`rta Osiyoning XVIII-XIX asr 1-yarmidagi shaxarsozligi.

2. Xiva va Buxoro shaharsozligi

3. Samarqand, Shaxrisabz va toshkent shaharsozligi

III. Xulosa

IV. Foydalangan adabiyotlar

KIRISH

XVIII-asrda Turkiston yerlarida davlatning yaxlitligi yo‘qoldi. Bunga siyosiy beqarorlik va o‘zaro urushlar asosiy sabab bo‘lgan edi. Yagona davlat o‘rniga bir necha davlat va davlatchalar vujudga keldi. Hatto bir shaharning o‘zida ham yagona hokimiyati bo`lmagan hollar ham uchragan. Bunga misol — Toshkentning chorhokim ilk davri. Vaziyat, ayniqsa, XVIII-asming birinchi yarmida va o‘rtasida og‘ir edi. Ba’zi shaharlik oilalar chekka joylarga ko‘chib ketdi. Shunday payt ham keldiki, bir vaqtlar savdoyu, tijoratu, qurilishlar kechayu-kunduz tinmagan Samarqandda tarixchilarning yozishicha, bir necha o‘n oilalargina qoldi. Bugun salobatli, lekin bu vaqtda qarovsiz qolgan madrasa, masjid kabi jamoat binolari to‘kilayozdi. Ayrim hollarda jamoat binolari o‘z funksiyasida foydalanilmadi. Masalan, Toshkentdagi Ko`kaldosh madrasasi bir qancha vaqtgacha molxona sifatida foydalanilgan.

XVIII asrning oxirgiga kelib siyosiy ahvol nisbatan yaxshilanadi. Turkistonda uch asosiy davlatlar: Xiva va Qo‘qon xonliklari hamda Buxoro amirligi vujudga keldi. Vaqti - vaqti bilan boshqa davlatlar ham paydo bo‘ldi. Bunga misol tariqasida Toshkentda chorhokimllikka barham bergan Yunusxon hokim ilk qilgan davlatini keltirsa bo'ladi. 0‘sha vaqtda Toshkent davlatiga Chirchiq va Angren vohasidan boshqa janubiy Qozog`iston Yerlari ham kirgan edi. XIX asr boshlarida Toshkent davlati Qo‘qon xonligi tarkibiga kirgan. Bu davlatlar orasida nizolar davom etib turgan. Umuman olganda, bu davrlar Abdulla Qodiriy ta’biri bilan aytganda, tariximizning «qora kunlari» edi. O`tgan davrdagi kabi bu davrda ham istiqomat manzilgohlarining ikki asosiy xili: shahar va qishloq bo‘lgan. Adabiyotda va og‘zaki nutqda muzofot, kasaba, kent, mahalla (alohida olingan manzilgoh sifatida), yozloq, ovul kabi iboralar ham uchraydi. Biroq ularning ilmiy shaharsozlik ta’riflari ishlab chiqilmagan.