O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi namangan davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geografiya kafedrasi

Agrar soha va suv resurslarini boshqarmasi: O'zbekiston va Afrika mamlakatlari o'rtasidagi tashqi iqtisodiy aloqalar agrar soha va suv resurslarini boshqarmasi sohasida hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan. Bu aloqalar orqali o'zaro agrar innovatsiyalarni almashish, suv resurslarini birlashgan loyixalar orqali iqtisodiyotga qo'shish, suv qo'shmalari sohasida bilim va tajribani almashishda yordam beradi.
Savdo-sotish va eksport-import: O'zbekiston va Afrika mamlakatlari o'rtasidagi tashqi iqtisodiy aloqalar savdo-sotish va eksport-import sohasida hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan. Bu aloqalar orqali savdo-sotishni rivojlantirish, o'zaro eksport-import munosabatlarini rivojlantirish, mahsulotlarni almashtirishdan iboratdir.
5.Amerika mamlakatlari bilan olib borayotgan tashqi iqtisodiy aloqalari
O'zbekiston va Amerika Qi'tasi (AQ) o'rtasida o'zaro tashqi iqtisodiy aloqalar mavjud. AQ, O'zbekistonning birinchi export import hamkorlari orasida joy oladi va ikki tomondagi savdo mablag'lari har yili o'sadi. AQ bilan O'zbekiston o'rtasidagi iqtisodiy aloqalar quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Eksport-import mablag'lar: AQ O'zbekiston uchun eng muhim eksport va import hamkoridir. O'zbekiston AQ uchun asosiy eksport mahsulotlari petrol, gaz, kimyo va neft kimyoviy mahsulotlar, tekstil mahsulotlari, qo'liq va meva tuzumining mashhur mahsulotlari, oziq-ovqat mahsulotlari, mebel, transport vositalari va boshqalarni o'z ichiga oladi. AQ bilan iqtisodiy aloqalar, O'zbekistonning eksport-import mablag'larini oshiradi va iqtisodiy ko'p tovarli mablag'larni ifodalaydi.
Investitsiyalar: AQ O'zbekistonga katta miqdorda investitsiyalar kiritgan bo'lib, uning iqtisodiy rivojlanishini ko'rsatadi. Amerika kompaniyalari O'zbekistonda neft va gaz, telekommunikatsiya, kimyo sanoati, transport, infrastruktura, energiya va boshqa sohalarda investitsiyalar kiritgan. AQ va O'zbekiston o'rtasidagi investitsiyalar, iqtisodiy hamkorlikni rivojlantiradi va o'zaro iqtisodiy aloqalarni kuchaytiradi.
Tashqi savdo shartnomalari: AQ va O'zbekiston o'rtasida tashqi savdo shartnomalari imzolangan bo'lib, bu shartnomalar iqtisodiy aloqalarni yanada kuchaytiradi. AQ bilan O'zbekiston o'rtasida serbest savdo zonalarining yaratilishi va maxsus iqtisodiy zonalarining ochildi.
Sanoat va tehnologiyalar: AQ Amerika sanoat va tehnologiyalar sohasidagi tajribasini O'zbekistonga o'tkazib beradi. AQ bilan O'zbekiston o'rtasida sanoat, innovatsiya, va tehnologiyalar sohasidagi hamkorliklar, yangi sanoat qurollarini o'rgatish, yangi sanoat loyihalarini amalga oshirish, kasb-hunar kollejlarini tashkil etish va boshqa sohalarda amalga oshiriladiНачало формы
AQSH va Ozbekiston o'rtasida tashqi iqtisodiy aloqalar yirik iqtisodiy, siyosiy va diplomatik aloqalarni o'z ichiga oladi. Quyidagi ma'lumotlar O'zbekiston va Amerika o'rtasidagi tashqi iqtisodiy aloqalarga oiddir:Savdo va investitsiyalar: O'zbekiston va Amerika o'rtasidagi tashqi iqtisodiy aloqalar o'zining savdo va investitsiyalar sohasida hamkorlikni o'z ichiga oladi. Amerika O'zbekistonga savdo va investitsiyalarni kengaytirish, yangi bozorlarga kirish va O'zbekistondagi sanoat, neft-gaz, transport va boshqa sohalarda investitsiya qilishni ko'rsatgan. Misol uchun, Amerika kompaniyalari, moliyaviy xizmatlar, energiya, texnik vositalar, va boshqa sohalarda O'zbekistonda investitsiyalar qilmoqda.
Xususiy sektorlarda hamkorlik: O'zbekiston va Amerika o'rtasidagi tashqi iqtisodiy aloqalar xususiy sohalarda hamkorlikni rivojlantirishni ham ko'rsatgan. Bunda qishloq xo'jaligida, oziq-ovqat sanoatida, texnikaviy kasb-hunar sohasida, tibbiyot va boshqa sohalarda hamkorlik amalga oshiriladi. Masalan, Amerika xususiy kompaniyalari O'zbekistonda yuridik shaxslarga, xususiy korxonalar va boshqalar bilan hamkorlik qilishni o'z ichiga oladi.
Tadbirkorlik va biznes imkoniyatlarni rivojlantirish: O'zbekiston va Amerika o'rtasidagi tashqi iqtisodiy aloqalar biznes imkoniyatlarni rivojlantirish, tadbirkorlikni yuqori darajada oshirish va o'zbek tadbirkorlarga Amerikadagi tajribani o'rgatish yo'nalishida hamkorlikni rivojlantirishni rejalashtiradi. Masalan, biznes forumlar, tadbirkorlik va startuplarni qo'llab-quvvatlash, loyihalar hamkorligi, va boshqa biznes imkoniyatlarni rivojlantirishda bir qancha ishlar amalga oshiriladi.Amerika O’zbekistonga avtomobillar,oziq-ovqat mahsulotlari,kimyoviy tovarlar,tibbiy vositalar va boshqalar kabi bir nechta turdagi tovarlarni eksport qiladi.O’zbekiston esa Amerikadan elektron qurilmalari,texnik vositalar,menejment,konsalting xizmatlari va boshqalar kabi tovarlarni import qiladi.
Xulosa
O’zbekiston,o’zaro hamkorlik va diplomatik aloqalarni rivojlantirishda uzoq xorijiy mamlakatlarga katta e’tibor beradi.Mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalari,investitsiya,savdo,transport,eksport,turizm va boshqa sohalar hamda kelajakda rivojlanish yo’nalishlarida amalga oshirilayotgan qadam va shartnoma bilan bog’liq olganda,O’zbekiston xorijiy mamlakatlarning diqqatini jalb qilmoqda.
O’zbekistonning tashqi iqtisodiy aloqalarini o’rganib ushbu xulosaga kelishimizda SWOT tahlildan foydalandik.
Qo'shimcha izoh: SWOT tahlili SWOT deb qisqartmasi bilan ifodalanadi va "Kuchlar" (Strengths), "Zaifliklar" (Weaknesses), "Imkoniyatlar" (Opportunities) va "Tahlikalar" (Threats) so'zlari yordamida to'rtlikda ifodalangan bo'lib, bir mamlakat, tashkilot yoki boshqa bir obyektning iqtisodiy holatini tahlil qilishda ishlatiladi. Quyidagi SWOT tahlili o'zbekistonning uzoq xorijiy mamlakatlar bilan tashqi iqtisodiy aloqalarini yanada tafsilotli tahlil qilish uchun kiritilgan misollar asosida tayyorlanadi:

• 
  Kuchlar (Strengths):
  

• 
  Bog'lanishlarning kengligi: O'zbekistonning uzoq xorijiy mamlakatlarga bog'lanishlari, yani diplomatik aloqalarining kengligi, o'zaro iqtisodiy hamkorlikning o'sishini oshiradi. Bu, yangi bozorlarga kirish, eksport-importni oshirish, xorijiy investitsiyalar olish va mamlakatning iqtisodiy diversifikatsiyasini rivojlantirish imkonini beradi.
  
• 
  Bog'lanishlarning diversifikatsiyasi: O'zbekistonning uzoq xorijiy mamlakatlar bilan tashqi iqtisodiy aloqalarining diversifikatsiyasi, ya'ni bir nechta mamlakatlarga bog'lanishlarining kengligi, riskni kamaytiradi va yangi bozorlarga kirish imkonini oshiradi.
  
• 
  Resurslar va potensial: O'zbekistonning bog'lanishlarning yo'qligi, boy bog'lanishlar jarayonida esa mamlakatning bog'lanishlarning qulay yo'qligi, resurslar va potensial, masalan, zamin, suv, energiya, transport infratuzilmasi va boshqa sohalar, o'zbekistonning tashqi iqtisodiy aloqalarini rivojlantirishda kuchli tomonlardan hisoblanadi.
  

• 
  Zaifliklar (Weaknesses):
  

• 
  Markaziyligi: O'zbekistonning geografik joylashuvi markaziyligi, ya'ni uzoq xorijiy mamlakatlardan uzoq vaqt masofada joylashganligi, transport va logistikalar sohasida muammolar yaratishi mumkin va import/export jarayonlarini murakkablashtirishi mumkin.
  
• 
  Valyuta va pul birlashmalari: O'zbekistonning valyuta va pul birlashmalari sohasida xalqaro tartibda to'liq integratsiya yo'q. Bu muammo eksport-import operatsiyalarini, moliyaviy xizmatlarni amalga oshirishni, valyuta hisobotlarini va boshqa operatsiyalarni talab qiluvchi sharoitlarni ta'minlashda ta'sirchan bo'lishi mumkin.
  
• 
  Xalqaro bozorlarga kirish: O'zbekistonning xalqaro bozorlarga kirishda muammolar mavjud. Tariflar, import quyidagilar, ruxsatnoma talab qilish, sertifikatlarni olish, tartibga solish va boshqa burokratik tartibotlar, eksport va import operatsiyalarini murakkablashtirishi mumkin.
  
• 
  Budjet va kredit shartnomalari: O'zbekistondagi kredit shartnomalari, xalqaro bozorlarda operatsiyalar uchun moliyaviy resurslarga kirishni cheklaydigan faktor bo'lib ishlaydi. O'zbekistonda xalqaro bozorlarda faoliyat ko'rsatish uchun moliyaviy qo'llanmalarga kirishning qiyinligi muammolar yaratishi mumkin.
  

• 
  Imkoniyatlar (Opportunities)
  

• 
  Geografik maslahatlar: O'zbekiston geografik ravishda strategik joylashgan mamlakatlarga yaqinligi bilan birga, o'sish tashqi investitsiyalar uchun yaxshi imkoniyatlarni taqdim etadi. Masalan, O'zbekiston, Rossiya, Xitoy, Hindiston, Qozog'iston va boshqa Osiyo mamlakatlari orasida geografik ravishda strategik joylashganligi sababli, bu mamlakatlarga maxsulotlar va xizmatlarni eksport qilish uchun qulay bozorlar mavjud.
  
• 
  Keng doiradagi sanoat sohalariga investitsiyalar: O'zbekiston o'zida bir qancha keng doiradagi sanoat sohalari, masalan, tekstil, kimyo, metallurgiya, neft-kimyo, avtomobil ishlab chiqarish va boshqalar kabi sohalarni o'z ichiga oladi. Bu sohalarga xorijiy investorlarning investitsiyalarini jalb qilish, ya'ni sanoat sohalarida yangi zavodlar va korxonalar ochish imkoniyatlari mavjud.
  
• 
  Energetik resurslarga bojxona: O'zbekiston yirik neft va gaz rezervlari, asfaltlanmagan qizil va uranyum zaxiralari, suv resurslari va boshqa energiyaviy resurslarga bojxona ekanligi sababli, bu sohalarda tashqi investitsiyalar uchun imkoniyatlari yuqori. Masalan, neft, gaz va mineral zaxiralarini olib chiqarish, energiya sohasidagi loyihalar va infrastruktura, energiya eksporti va boshqalar kabi sohalarda investitsiyalar kiritish mumkin.
  

• 
  Tahdidlar (Threats)
  

• 
  Infrastruktura muammolari: Infrastruktur, yani transport, kommunikatsiya, energiya, suv ta'minoti va boshqa muhim tashqi iqtisodiy asboblar, O'zbekistonning investitsiyalar uchun zarur bo'lgan sohalaridan biridir. Shuningdek, ba'zi muammolar, masalan, transport va loyihalarni boshqarishda boshqa takliflar, tuzatishda kuchli tomonlardan kelib chiqishi mumkin, shuning uchun bu sohada amaliyotni yanada rivojlantirish va infratuzilma tizimini yaxshilash talab etiladi.
  
• 
  Kredit va moliya sohasidagi muammolar: O'zbekistonning tashqi iqtisodiy aloqalarini rivojlantirishda kredit va moliya sohasida muammolar mavjud. Ba'zi xorijiy investorlar uchun moliya resurslarga kirish, kreditlarni olish, valyuta konvertatsiyasi va moliya operatsiyalarni amalga oshirish jarayonida qiyinchiliklar yuzaga kelayotgan. Shuningdek, yerli banklar va moliya institutlarining tashqi investorlarga xizmat ko'rsatishning sifatini yanada oshirish lozim.
  
• 
  Sifatli kadrlar va kasb-hunarliqlar: Tashqi investorlar uchun sifatli kadrlar va kasb-hunarliqlar mavjudligi juda muhimdir. O'zbekistonning rivojlanayotgan sohalarda sifatli kasb-hunarliqlar va mutaxassislar bo'lishi uchun ilgari talab qilinadi. Shuningdek, ilmiy-tadqiqot sohalarida ham kasb-hunarliqlar va mutaxassislar yetishtirishning yanada rivojlantirilishi talab etiladi.
  
• 
  Tuzatish va to'g'ri qilish jarayonlari: Tashqi iqtisodiy aloqalar tuzatish, maslahatlar, loyihalar va boshqalar kabi murakkab jarayonlarni talab qiladi. Biroq, bu jarayonlarning tuzatishda va to'g'ri qilishda kuchli tarafga o'tkazilishi, huquqiy muammolar, shartnoma shartlari, korxona va xorijiy investorlar orasidagi tuzilish muammolari, moliya va boshqa jarayonlarda qiyinchiliklar uzoq xorijiy investitsiyalar uchun tahdidlar tugatadi.