O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi

148

---

Q iz il s e b a r g a
Ahamiyati.
Yuqori to'yimli ko'kat bo'lgan qizil sebargadan pichan. 
silos, pichan uni tayyorlash mumkin. Uning tarkibida 15,2 foiz oqsil, 3,1 
foiz moy. 43,9 foiz karbon suvlari mavjud. 100 kg k o ‘katida 20 oziq 
birligi, 2,7 kg oqsil, 400 mg karotin mavjud, 100 kg pichanida 52,2 oziq 
birligi, 7,9 kg oqsil, 2500 mg karotin bor. Tuproqni azot bilan boyitadi, 
unumdorligini oshiradi.
Tarixi.
Q adim dan beri G retsiya va Italiy ad a ekilm oqda. O 'rta
dcngiz sohillarida, Osiyo va Afrika to g ‘larida uchraydi. AQSHda, 
Y cvropada keng ekiladi. Ekin m aydoni 20 m ln ni tashkil etadi. 
O 'z b c k is to n d a qizil seb arg a o 'tlo q i, o ‘tlo q i-b o tq o q y e rla rd a , 
sholichilik xo'jaliklarida ko‘p ekiladi. K o 'k at hosili 300-400 s ga, 
60-80 s pichan va 3 s urug' olinadi.
Illologiyasi. Qizil sebarganing bir, ikki va ko'p yillik turlari mavjud. 
O'zbckistonning tog'li yerlarida har xil turlari uchraydi. Qizil sebarga 1- 
2°C da unib chiqadi. O'sishi va rivojlanishi uchun 15-20°C talab qilinadi. 
lliiinchi yili -I5°C ga chidaydi. Ikkinchi va keyingi yillarda sovuqqa 
chidamliligi pasayadi va 8,5°C bo'lganda 40 foiz o'simlik nobud bo'ladi. 
Namacvar o'simlik, suvni shonalash davrida ko'p talab qiladi, gullaguncha 
tuproq namligi 80 foiz bo'lishi kerak, keyin past bo'lishi mumkin. 
Yorug'likka unchalik talabchun cmas, boshqa o'simlliklar bilan qo'shib 
ekish mumkin. liar xil tuproqlarga ekiladi. Tuproq muhiti pH 4,5 dan 
yuqori bo'lishi shart. Hir tonnu pichan yetishtirish uchun 5-6 kg fosfor,
16-17 kg kaliy, 15-17 kg kalsiy talab qilinadi.
Mail oyidn ckilsa 6-7 kunda ko'karadi, bir juft urug' bargi yer yuziga 
chiqadi, so'ngru bitta oddiy barg chiqadi, keyin murakkab chin barglari 
rivojlanadi. Muysalanishdan 65-80 kundan keyin gullaydi, gullash 15-20 
kun davom etadi. Itinnchi o'rim idan urug' 110-120 kunda yetiladi, 
ikkitu In o'rimidan mug' 155-160 kunda yetiladi (birinchi o'rimi ko'katga 
«>*illitdl) Ikkinchi va kcyingi yillarda bahorda poya o'sishi, gullashi, meva 
lu>Hil qilidhi ku/atiladi.