O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi

Y ash il konveyer tizim lari
4-jadval
Yirik shoxli qora mollar uchun suv yetarli mintaqada 
(yaylovlatish muddati: aprel- noyabr. H.Atabayeva )
t/r
Ekin turlari
Ekish
m uddati
Foydalanish m uddati 
boshlanishi, tugashi
1
Kuzgi javdar-kuzgi vika
o k ta b r
aprel
- may
2
Kuzgi xashaki bug'doy-vika
o k ta b r
aprel
may
3
Bcda, bargak
eski
may
- iyun
4
K o'k n o 'x at - arp a
o k ta b r
may
- iyun
5
K o'k n o 'x at - burchoq
o k ta b r
iyun
6
M akkajo'xori
m art
iyun
- iyul
7
M akkajo'xori -so y a
aprel
iyul
- avgust
8
Beda, bargak
eski
iyul
avgust
9
Sudan o 'ti
m art
iyud
- 
avgust
10
M akkajo'xori
aprel
iyul
11
Jo 'x o ri
aprel
sen tab r
11
X ashaki lavlagi
m art
sentabr
- noyabr
173

---

5-jadval
Qo‘yIar uchun yashil konveyer tizimi 
(yaylovlatish muddati: aprel-oktyabr)
t/r
Ekinlar
Ekish
m uddati
Foydalanish m uddati 
(boshlanishi, tugashi)
1
Kuzgi javdar, kuzgi vika
o k ta b r
aprel
may
2
Kuzgi bug'doy, kuzgi vika
o k ta b r
aprel
may
3
Beda-mastak
o k ta b r
may
iyun
4
Suli, k o ‘k n o 'x at
o k ta b r
iyun
5
Sudan o 'ti
aprel
iyul
6
Beda- m astak
o k ta b r
yun
iyul
7
M akkajo'xori
m art
avgust
8
Beda- m astak
o k ta b r
se n tab r
9
Suli, burchoq
iyun
sentabr
o ktabr
6-jadval
Qurg'oqchilik mintaqasi uchun yashil konveyer tizimi 
(yaylovlatish muddati: aprel- noyabr)
t/r
Ekinlar
Ekish
m uddati
Foydalanish m uddati 
(boshlanishi, tugashi)
1
Tabiiy yaylovlar
aprel 
- 
may
2
Sun’iy yaylovlar
o k ta b r
iyun
3
Suli, burchoq
o k ta b r
iyun
4
Sudan o 'ti, jo 'x o ri
aprel
iyul
5
Sudan o 'ti, jo 'x o ri, beda, tariq
m art, aprel
avgust
6
Sudan o 'ti, xashaki poliz ekinlar, 
beda
m art, aprel
sentabr
7
Beda, sudan o 'ti, xashaki poliz 
ekinlar
m art, aprel
o ktabr - noyabr
174

---

t/r
1
2
3
4
5
6
Ur
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
12
13
14
7-jadval
Sho‘rlangan tuproqlar uchun yashil konveyer tizimi 
(yaylovlatish muddati: aprel- oktyabr)
Ekinlar
Ekish
m uddati
Foydalanish m uddati 
(boshlanishi, tugashi)
Kuzgi javdar, erkak o ‘t
Erkak o ‘t, qashqarbeda
Sudan o 'ti, jo'xori, qashqarbeda
Sudan o 'ti, jo'xori
Sudan o 'ti, erkak o 't
Sudan o 'ti, xashaki poliz ekinlar
o k ta b r
aprel 
-
may
o k ta b r
may
iyun
aprel, oktabr
iyun
iyul
aprel
avgust
m art
sentabr
m art, aprel
ok ta b r
Cho‘chqalar uchun yashil konveyer tizimi 
(yaylovlatish muddati: aprcl-oktabr)
8-jadval
Ekinlar
Ekish
m uddati
Foydalanish m uddati 
(boshlanishi, tugashi)
Kuzgi javdar- kuzgi vika 
Kuzgi xashaki bug'doy 
Bcda 
I o'rim
Arpa, ko'k n o'xat 
Suli- burchoq 
Bcda - 2 o'rim
M akkajo'xori, soya 
Soya
M akkajo'xori, soya 
Kabachki
Sudan o 'ti - 2 o'rim
Jo 'x o ri, sudan o 'ti 
X ashaki qovoq, lavlagi 
T o pinam bur
o k ta b r
o k ta b r
eski
o k ta b r
o k ta b r
o k ta b r
aprel
aprel
aprel
m art
m art
m art, aprel
m art
m art
aprel
aprel
may
may
may
iyun
iyul
avgust
iyul
iyul
iyul
iyul
avgust
avgust
may
may
iyun
iyun
avgust
sentabr
sentabr
sentabr
avgust
sentabr
sentabr
oktabr
175

---

Yashil konveyerning misol uchun keltirilgan tizimlari taxminiy boiib, 
ekin turlari, yetishtirish texnologiyasi (ekish m uddati va foydalanish 
muddatlari) har xil bo'lishi mumkin.
N A ZO R A T SAV O LLAR I
1. H a y v o n la m i yil d a v o m id a k o 'k a t bilan t a ’m in lash m um kinm i?
2. Y ay lo v latish d a v rid a d a g 'a l o z u q a la rd a n fo y d ala n ila d im i?
OZUQALARNI TAYYORLASH TEXNOLOGIYASI
P ich a n tayyorlash texn ologiyasi
Pichan d ag ‘al ozu qalar orasida yuqori to 'im li, tark ib ida oqsil, 
vitam inlar k o 'p b o'lad i. Boshqa ozuqalarga qaraganda pichan k o 'p
qo'llaniladi. Chorvachilikda ishlatiladigan ozuqalarning 40 foizini pichan 
tashkil qiladi. Pichanning sifati ekin turiga, o 'rish muddatiga, o'rish 
balandligiga bog'Uqdir.
9-jadval
Har xil ekinlardan tayyorlangan pichan sifati 
( 
1 
Kg 
pichan tarkibida; 
Dalakyan va boshqalar ma’lumoti)
t/r
Pichan turi
Ozuqa
birligi
H azm lanadigan 
protein, g
1
Beda - o 'rta ch a
0,47
88
2
Beda - gullashning boshlanishi
0,41
101
3
M akkajo’xori pichani
0,57
44
4
Suli pichani
0,39
61
5
Tariq pichani
0,53
31
6
Javdar pichani
0,49
48
7
Sudan o 'ti pichani
0,55
41
8
Raps pichani
0,40
26
M a’lumki, o'sim lik qismlari to'yimliligi bir xil emas. Barg va gul 
tarkibida oqsil, mineral tuzlar va vitaminlar ko‘p boiadi. Barg va gul 
tarkibida oqsil poyaga nisbatan 2 barobar k o 'p, karotin 10-15 barobar 
ko'p, hazm bo'lishi 40 foizga ko'p boiadi. Shuning uchun yuqori sifatli 
pichan tayyorlashda o'tlarning muqobil o'rish muddatini aniqlash lozim.
176

---

Yuqori sifatli pichan tayyorlash uchun o ‘tlar boshoqlanish va gullash 
davrida o'rilishi lozim. Tabiiy yaylovlardagi o'simliklar to ‘la gullaganda 
o'riladi. Dukkakli ekinlar shonalash davrida oqsil k o'p to'plangan 
bo'ladi. Ammo bu davrda o'rilsa hosil kam bo'ladi, shuning uchun ishlab 
chiqarishda ko'pchilik o 'tlar gullash davrining boshlanishida o'riladi. 
Kech o'rilsa bargi to'kiladi, oqsil Kamayadi, pichan sifati pasayadi. Har 
dalada o'tlarning rivojlanishiga qarab o'rish muddati belgilanadi. Ko'p 
va bir yillik o 'tla r bir necha m arotaba o 'rila d i, bu holda hamma 
o'rimlarini bir xil davrda o'rish mumkin emas. Shuning uchun bir mavsum 
davrida o'rimlarni o'rish muddati o'zgarib turadi. O 't uni tayyorlash 
uchun o 'tlar crta o'riladi. O 'rish muddati yillar va o'rim lar bo'yicha 
o'zgarib turishi lozim.
Pichan sifati o'rish balandligiga ham bog'liqdir. O'rish balandligiga 
navbatdagi o'rim larning qayta o'sishi ham bog'liq. Agar 6 sm ning 
o'rniga 12 sm ga o'rilsa hosil 20-45 foizga kamayadi. O'simlikning pastki 
qism ida oqsil m iqdori kam b o 'lad i. Ammo 4 sm dan past o 'rish
mumkin emas, chunki navbatdagi o'rim sust o'sadi. O 'rtacha o'tzor
4-6 sm ga o'riladi, tabiiy o'tloqlar 6-7 sm ga, noteicislik yerlarda 8-10 
sm ga o'riladi.
O 'tlar maxsus texnika yordamida o'riladi, tashiladi, g'aramlanadi. 
O'rish uchun 
KDP-4,0, KS-2,1, KSP-2,1A o'rish texnikasi ishlatiladi. 
Yotib qolgan o'tlar KPH-2,1 mashinada o'riladi. O'tlarning tez qurishi 
uchun m axsus m ash ina y o rd am id a PT P-2,0 al etiladi. T abiiy 
pichanzorlarda o 'tla r K DR-4,0 yordam ida o'riladi, maxsus ekilgan 
o'tzorlarda KNU-6 va PTP-2,0 qo'llaniladi.
Puchan tayyorlash tartibi:
1. O 'tlar o'riladi va preslanadi- KS-2,1, PTP-2,0
2. O'rilgan o'tlar ag'dariladi- GVK-6,0, Ye-247/249
3. O'rilgan o'tlarni yig'ish-GVK-6,0, GP-14,0, PSB-1,6 va tashish 
maxsus texnika GUT-2,5 bilan saqlanadigan joyga tashish.
4. Pichanni g'aramlashda SNU-0,5 texnikasi qo'llaniladi.
5. Pichanning namligi m e’yordan ortiq bo'lsa ventilyatorlar yordamida 
quritiladi. Saqlanadigan pichanning namligi 17-20 foiz atrofida bo'lishi 
kerak.
Pichanni saqlash uchun maxsus joy tayyorlanadi. Yuzasi toza, nam 
saqlamaydigan, suv to'planm aydigan bo'lishi kerak. G 'aram larning 
balandligi 5-7 m, eni pastda 4 m, o 'rta qismi 5,5 m yuqoriga qarab
177

---

kamayadi. Uzunligi 20 m va undan ham ortiq bo‘ladi. Usti dag‘al poyalar, 
plyonka bilan qoplanadi. Pichan suvdan saqlangan bir necha yil sifatini 
saqlash m um kin. G 'a ra m la r o rasi 30-40 m, ferm a bilan 100 m. 
G 'aram larning atrofida 20-25 sm chuqurlikda egatlar olinadi, suv 
to'planib qolmasigi uchun shunday qilihadi. Oddiy usulda tayyorlangan 
pichanni sifati saqlash davrida 7-8 foizga, zichlangan pichan 2-2,5 foizga 
pasayadi.
Pichanning sifati quyidagi belgilar bilan aniqlanadi: hidi, rangi (sariq, 
yashil, sarg'ish-yashil, k o ‘k yashil, to ‘q sariq), o ‘rilgan davri (guli, 
shonasiga qarab), namligi (bir qism pichan qo‘lga olinib buraladi, agar 
bargi to'kilib ketsa namligi