O„zbekistоn respublikаsi оliy vа o„rtа mахsus tа‟lim vаzirligi sаmаrqаnd dаvlаt universiteti

Zamonaviy rus geosiyosiy maktabi. Zamonaviy rus geosiyosatida uchta 
tendentsiya mavjud: 1) radikal huquqiy millatchilik; 2) radikal vatanparvarlik; 3) 
o‗rtacha darajada markazlashgan. Aleksandr Gelyevich Dugin (1962 yilda 
tug‗ilgan) rus geosiyosatining o‗ng millatchi yo‗nalishiga tegishli. Dugin 
neoyevrosiyochilik nazariyani rivojlantirishga va neoyevroosiyo harakatini tashkil 
etishga 
katta 
ahamiyat 
beradi. 
Neoyevrosiyochilikning 
ijtimoiy-falsafiy 
kontsepsiyasining asosida yevropadagi romano-german madaniyati bilan anglo-
sakson dunyosining tanqidiga, xususan, Qo‗shma Shtatlar tanqidiga bag‗ishlangan. 
Shu bilan birga, g‗arb o‗zaro hamkorlik qilishga qodir bo‗lgan tajovuzkor, 
ekspansiyistik qarashli ―atlantika‖ (AQSh va Buyuk Britaniya) va neytral 
kontinental (roman-german) yevropaga bo‗linadi. Shuning uchun klassik 
yevrosiyochilikda tajovuzkor, antievroosiyo g‗arbni anglatuvchi ―roman-german 
olami‖ atamasi neoevrosiyochilikda qo‗llanilmaydi. 
Dugin tushunganidek, yevroosiyo harakatining siyosiy platformasi quyidagi 
tushunchalarni o‗z ichiga oladi:
1) har bir fuqaroning va umuman davlatning oliy ma'naviy maqsadga xizmat 
qilish vazifasi sifatida tushuniladigan mafkura. ―Eng yuqori ma'naviy 
yuksaklik‖, ―g‗oyani boshqaruvchisi‖, ya‘ni davlat xarakteriga ega 
bo‗ladigan yagona mafkura yevroosiyochilik bo‗lishi kerak‖; 
2) yevroosiyoning o‗ziga xos landshaft sharoitlaridan kelib chiqadigan va 
o‗ziga xos odob-axloqni talab qiluvchi yevroosiyo seleksiyasi, jumladan: 
jamoaviy javobgarlik, fidoyilik, o‗zaro yordam, zohidlik, iroda, chidamlilik, 
hokimiyatga shubhasiz itoat etish; 
3) demotiya (g‗arb, yunon-ingliz demokratiyasidan farqli o‗laroq, boshqa 
sharoitlarda ustun bo‗lgan) normalarni nusxa ko‗chirmasligi kerak. 
Rossiya geosiyosatining huquqiy-millatchilik yo‗nalishining yana bir o‗ziga 
xos namoyandasi Vladimir Volfovich Jirinovskiydir. Taniqli rus siyosatchisi, 
falsafa fanlari doktori, ichki va tashqi siyosat, tarix va geosiyosat bo‗yicha bir 
qator asarlar muallifi. Kitoblari: ―Rossiya taqdiri to‗g‗risida‖(Moskva, 1993), 
―Janubga so‗nggi sakrash‖ (Moskva, 1994),‖Shimoldagi so‗nggi arava‖ 
(Moskva, 1995), ―Oddiy Mondializm‖ (Moskva, 1998), ―Geosiyosat va Rossiya 
masalasi‖ (Moskva, 1998). Oxirgi kitobga Jirinovskiyning barcha yirik 
geosiyosiy asarlari kiritilgan. Ular orasida markaziy o‗rin ―Geosiyosat 
to‗g‗risida eslatmalar‖. Ushbu asarda nemis, ingliz, amerika maktablarining 

---

72 
asosiy geosiyosiy nazariyalariga umumiy nuqtai nazar berilgan va 
geosiyosatning uchta asosiy jihatlari bayon qilingan: 1) harbiy-strategik va 
siyosiy (bu an'anaviy); 2) iqtisodiy, bu orqali Jirinovskiy birinchi navbatda 
iqtisodiy xavfsizlikni tushunadi; 3) madaniy va tarixiy, sivilizatsiya 
ziddiyatlarini talqin qilish. Rossiya dunyoning geosiyosiy yangi tartibotini va 
mamlakatning geosiyosiy mavqeini aniqlash uchun geosiyosiy tahlilni 
qo‗llashdan manfaatdorligini anglagan ko‗rinadi. 
O‗rtacha geosiyosiy markazchilar qoida tariqasida o‗zlarini siyosiy jihatdan 
qaysidir oqimga joylashtirmaydilar. Ularning o‗ng va chap qanot radikallaridan 
asosiy farqi zamonaviy dunyo va rus voqeliklariga nisbatan mo‗tadillik va 
cheklovda bo‗ladilar. Akademik fan vakillari va oliy o‗quv yurtlari 
o‗qituvchilarining aksariyati ushbu yo‗nalishga tegishli bo‗lishi mumkin.
Masalan, Kamaludin Serajudinovich Gadjiyev - taniqli zamonaviy rus 
tarixchisi, siyosatshunos va geosiyosatshunos, zamonaviy tarix, xalqaro 
munosabatlar tarixi va sotsiologiyasi, xalqaro huquq, siyosiy sotsiologiya va 
siyosiy madaniyat, geosiyosat va globallashuv masalalariga bag‗ishlangan 
ko‗plab asarlar muallifidir. 
Professor Gadjiyev post-totalitar Rossiyada birinchilardan bo‗lib zamonaviy 
siyosiy haqiqatlarni tahlil qilish uchun geosiyosiy bilimlarga ehtiyoj sezdi. 
Shuningdek, u geosiyosiy metodologiyani qo‗llashga tanqidiy yondashuvni 
boshlab berdi. Uning pozitsiyasi birinchidan, ―eski‖ geosiyosat, XIX asr 
geosiyosati parametrlarini anglashdan, ikkinchidan, XIX va XXI asrlar 
geosiyosatini taqqoslashdan, uchinchidan, dunyoning yetakchi tendentsiyalarini 
aniqlash va shu asosda bugungi kunda geosiyosiy bilimlar doirasini yaratishdan 
iborat. K.S. Gadjiyevning xulosasiga ko‗ra, ―hozirgi paytda dunyo haqiqatlari 
shu qadar keskin o‗zgarib ketdiki, ularni boshqa davr haqiqatlarida ishlab 
chiqilgan usullar bilan tahlil qilishning iloji yo‗q‘, bu esa tadqiqotning ustuvor 
yo‗nalishlari, usullari, vositalari, tushunchalari va kategoriyalarida ham 
o‗zgarishni talab qilishi ayni haqiqatdir‖
1
.