O„zbekistоn respublikаsi оliy vа o„rtа mахsus tа‟lim vаzirligi sаmаrqаnd dаvlаt universiteti

Kontinentallik - bu Rossiyaning taqdiri, unga qarshi kurashish befoyda, uni 
tushunish va sevish kerak. Shundagina biz uning barcha afzalliklaridan 
foydalanishni o‗rganamiz. Bu mohiyatan P.N. Savitskiyning asosiy xulosasidir.
Idiokratiya. Savitskiy nazariyasining juda muhim jihati bu "ideokratiya" 
tamoyilidir. Savitskiy Yevroosiyo davlatini dastlabki ma'naviy impulsdan boshlab 
yuqoridan pastgacha qurish kerak, deb hisoblaydi. Binobarin, uning butun tuzilishi 
apriori g‗oyaga muvofiq ravishda qurilishi kerak va ushbu tuzilmaning boshida 
maxsus "ma'naviy rahbarlar" sinfi turishi kerak.
Idiokratiya – bu moddiy bo‗lmagan va utilitar bo‗lmagan motivlarga 
asoslangan demokratik bo‗lmagan, ilberberal boshqaruvning barcha shakllarini 
birlashtiradigan atama. Bundan tashqari, Savitskiy teokratik kelishuvda, xalq 
monarxiyasi va milliy diktaturada va Sovet tipidagi partiyaviy davlatda mujassam 
bo‗lishi mumkin bo‗lgan ushbu kontseptsiyani aniqlashtirishdan qochadi. Bu 
atamaning kengligi ulkan tarixiy va geografik jildlarni qamrab oluvchi 
yevrosiyalizmning mutlaqo geosiyosiy ufqlariga to‗g‗ri keladi. Bu qit'aning intuitiv 
irodasini eng aniq ifodalashga urinishdir. 
Yevroosiyoda 
strategik 
muvozanat 
o‗rnatish mavzusi ko‗plab rus 
geosiyosatchilari tomonidan tahlil etilgan. Geosiyosiy ta‗limotlar va ularga 
tayangan holda olib borilgan tashqi siyosat, shuningdek, harbiy harakatlar 
yo‗nalishi bevosita Yevroosiyoga qaratilgan. Bu hol MDH hududida yashayotgan 
olimlar, mutaxassislar, siyosatchilar va davlat arboblari uchun muhim ilmiy 
tadqiqot masalasidir. Yevroosiyoning geostrategik mavqei va istiqboli rus 

---

56 
geosiyosatchi olimi, Lev Nikolayevich Gumilyevning qarashlarida ilmiy jihatdan 
asoslangan. 
L.N. Gumilyov hech qachon o‗zini geosiyosatchi deb atamagan. Shu bilan 
birga, Gumilyov ushbu fan vakillari bilan o‗zining geografik va tarixiy 
yondashuvi, butun millatlar va millatlarning yer yuzidan paydo bo‗lishi va yo‗q 
bo‗lib ketishi, chegaralarning o‗zgarishi haqidagi savollarga javob izlashi bilan 
aniq bog‗liqdir.
Gumilyovning buyuk ruslar nisbatan ―yangi‖ va ―yosh‖ etnos ekanligi, o‗z 
atrofida Rossiya-Yevrosiyo yoki yevroosiyo imperiyasining ―superetnosini‖ 
birlashtirganligi haqidagi fikri juda muhimdir. A.Dugin Gumilyovning 
yevrosiyachiligidan quyidagi xulosalarni chiqaradi: 
1. Yevroosiyo - bu to‗laqonli "mahalliy rivojlanish", etnogenez va madaniy 
genezisning serhosil boy tuprog‗idir. Jahon tarixi ko‗p qutbliligi bilan ajralib turadi 
va shimoliy va sharqiy Yevroosiyo G‗arbga sayyora sivilizatsiyasi jarayonlarining 
muqobil manbai hisoblanadi. 
2. Buyuk Rossiya davlatchiligining asosini tashkil etgan O‗rmon va 
Dashtning geosiyosiy sintezi Osiyo va Sharqiy Yevropani madaniy va strategik 
nazorat qilishning asosiy voqelikidir. Bunday nazorat Sharq va G‗arb o‗rtasidagi 
uyg‗un muvozanatni ta'minlashga yordam beradi. G‗arb sivilizatsiyasining 
madaniy cheklovlari (O‗rmon), hukmronlikka intilishi bilan Sharq (Dasht) 
madaniyatini to‗liq tushunmaslik bilan birga, faqat mojarolarga olib keladi va 
g‗alayonlarga sabab bo‘ladi. 
3. G‗arb sivilizatsiyasida ―qadimiy‖ etnik guruhlarning konglomerati 
bo‗lgan etnogenezning so‗nggi pasayish bosqichida tortishish markazida bo‗lgan 
yosh avlodlarga o‗tishi shart. 
4. Shuningdek, yaqin kelajakda qandaydir oldindan aytib bo‗lmaydigan va 
kutilmagan ―passionar turtki‖ paydo bo‗lishi mumkin, bu sayyoramizning siyosiy 
va madaniy xaritasini keskin o‗zgartiradi, chunki ―odatlarga‖ asoslangan etnik 
guruhlarning hukmronligi uzoq davom eta olmaydi.
Yevroosiyochilik g‗oyasini neoyevroosiyochilik tarzida rivojlantirgan va bu 
borada salmoqli ilmiy natijalarni qo‗lga kiritgan rus olimi A.G.Dugindir. 
Aleksandr Gelevich Dugin 1962 - yilda Moskva shahrida harbiy oilasida tug‗ilgan. 
A.Dugin kapitalizm va kommunizm o‗rtasidagi qandaydir oraliq tuzumni yaratish 
g‗oyasi bilan mashg‗ul bo‗ladi. Uning fikricha, bunday tuzumni yaratish uchun 
faqatgina jozibador mafkura emas, balki kuchli ijtimoiy harakat ham zarur. 
Neoyevroosiyochilikning ijtimoiy-falsafiy konsepsiyasidagi muhim jihat shundaki, 
u yevroosiyo pozitsiyasidan turib yevropa yoki roman - german madaniyatini 
tanqid qilish emas, balki anglosakson dunyosiga, jumladan, AQShni tanqid 
qilishga yo‗naltirilgan.

---

57 
A.Dugin nazariday yevroosiyochilik harakatining platformasi quyidagi 
tushunchalarni o‗z ichiga oladi: - ideokratiya, davlat va har bir fuqaroning oliy 
ruhiy maqsadga xizmat qilish mas‗uliyatidan iborat. Davlat ahamiyatiga ega 
bo‗lgan ushbu oliy ruhiy maqsad yevroosiyochilikdir; 
- yevroosiyocha tabiiy tanlanish, Yevroosiyoga xos tabiiy shart - sharoitlari‖dan 
kelib chiqadigan va jamoaviy mas‗uliyat, xolislik, o‗zaro yordam, asketizm, iroda, 
chidamlilik, boshliqlarga so‗zsiz bo‗ysunish singari xususiyatlarni o‗z ichiga olgan 
o‗ziga xos axloqiy meyorlar talab etadigan tushunchani anglatadi. Faqat ana shu 
xususiyatlargina yevroosiyochilarga butun Yevroosiyo makonini egallashni 
yakuniga yetkazish va nazorat o‗rnatishni ta‗minlaydi.
- demotiya (o‗zgacha sharoitlarda shakllangan g‗arbcha, yunon - angliya 
demokratiyasidan farqli o‗laroq) zararli liberal demokratiya meyorlarini 
ko‗chirmasdan, mahalliy kengashlar, o‗z-o‗zini boshqarish va dehqon uyushmalari 
vositasida hokimiyatda ishtirok etish yo‗lidan borishi kerak. Demotiya iyerarxiyani 
inkor etmasdan, yevroosiyodagi avtoritarizm‖ bilan uyg‗unlashib ketadi. 
A.Dugin mumtoz yevroosiyochilarning g‗oyalarini rivojlantirishdan tashqari 
neoyevroosiyochilikni quyidagi konseptual g‗oyalar bilan boyitishga erishadi: 
- bugungi dunyoning muqarrar ravishda to‗liq inqirozga yuz tutishi g‗oyasi;
- zamonaviy ratsional madaniyatni irratsional arxaik udumlar, afsona va qadimgi 
dinlar orqali talqin etish;
- lingvistik, epigrafik (runologiya), folklor va boshqa qadriyatlar asosida 
Yevroosiyo xaqlarining dastlabki muqaddas va betakror dunyoqarashini tiklashga 
intilish, umumiy ildizlar va umumiy makon - zamon qoidasini izlash;
- G‗arbda rivojlangan geosiyosiy g‗oyalarni (X.Makkinder, K.Xausxofer, 
Y.Loxauzen, N.Spikmen, Z.Bzejinskiy, J.Triar, K.Shmitt) ―Quruqlik va ―Suv, 
Sharq va G‗arb o‗rtasidagi ziddiyat ruhida, atlantizm va globalizmga qarshi talqin 
qilish;
- mondializm va globalizmga umumbashariy miqyosda qarshi tura oluvchi 
muqobil variant topish
1
.