O’zbekiston rеspublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti

farovonlik funktsiyasi (social welfare function – SWF) asosidagi daromadlar 
tengsizligi. Iste’molchilar soni N bo’lgan iqtisodiyotda ma’lum bir resurslar 
taqsimoti ostida i individualning naflik funktsiyasi u
i
bo’lsin (i = 1, ..., N). Bu 
doirada, SWFning W(u
1
, u
2
, ..., u
N
) qiymatidan yuqori bo’lgan taqsimot ijtimoiy 
jihatdan ko’proq ma’qulroq deb baholanadi. Misol uchun, agar biz 
J.Bentamning axloqiy asosi “eng katta baxt” bo’lgan utilitarizmni qabul qilsak, 
u holda ijtimoiy farovonlik funktsiyasi quyidagicha ifodalaniladi. 
N
N
u
u
u
u
u
u
W




...
)
,...,
,
(
2
1
2
1
Utilitarian ushbu SWF naflikni shaxslararo taqqoslash mumkinligini 
taxmin qiladi. Naflikni shaxslararo taqqoslashni talab qilmaydigan SWF - bu 
Nash SWF: 
)
)...(
)(
(
)
,...,
,
(
2
2
1
1
2
1
N
N
N
u
u
u
u
u
u
u
u
u
W




Bu erda 
i
u
barcha insonlar uchun eng yomon holatlarda, masalan, hamma 
halok bo’ladigan jahon yadroviy urushida i ning yordami hisoblanadi. Bu har 
qanday individual yordamchi dasturning ijobiy chiziqli o’zgarishi ushbu SWF 
asosidagi 
baholash 
reytingini 
o’zgartirmasligi 
ma’nosida 
shaxslararo 
taqqoslashni talab qilmaydi. Yana bir misol - maxmin (yoki maksimal) SWF: 
Utilitarizm - bu ta’sirlangan barcha shaxslar uchun baxt 
va farovonlikni maksimal darajada oshiradigan harakatlarni 
belgilaydigan me’yoriy axloqiy nazariyalar oilasi. 

---

146 
}
,...,
,
{
)
,...,
,
(
2
1
2
1
N
N
u
u
u
Min
u
u
u
W

Ushbu SWF maksimal darajaga ko’tarilganda, eng kam omadli insonning 
nafliligi maksimal darajada bo’ladi. Demak, u tenglik nuqtai nazarini 
ifodalaydi. 
Utilitarian va Nash SWFs kabi ko’plab SWFlar Pareto mezonini 
qondiradi va faqat individual iste’molchining foydaliligiga qarab resurslar 
taqsimotini baholaydi: bu SWFlar tomonidan kiritilgan axloqiy nuqtai nazar 
farovonlik deb ataladi. Boshqa tomondan, maxmin SWF Pareto mezoniga javob 
bermaydi, chunki agar yangi taqsimotda bir kishining foydaliligi dastlabki 
taqsimotdan ko’ra ko’proq oshgan bo’lsa ham, maxmin SWF qiymati eng kam 
omadlining foydaliligi o’zgarmas ekan, o’zgarmaydi. Keyingi bo’limda ko’rib 
turganimizdek, Pareto mezoniga javob bermaydigan maxmin SWF 
farovonlikdan farq qiladigan axloqiy nuqtai nazarni ifodalash usuli sifatida 
ko’rib chiqilishi mumkin. Biroq, maxmin SWF hali ham Pareto mezonining 
zaifroq variantini qondiradi: