O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt аrхitеkturа qurilish instituti

2.27–rasm. O‘rama materiallar bilan yopilgan temir beton plitali tomlarning asosiy turlari: 
a,б,в – shamollatilmaydigan; г,д – qisman shamollatiladigan; e,и – shamollatiladigan. 
1–himoya qatlami; 2–gidroizolyatsiya to‘shamasi; 3–tekislovchi qatlam; 4–ko‘taruvchi plita;
5–issiq–sovuqdan himoya qatlami; 6–bug‘ izolyatsiya (bug‘dan himoyalash); 7–majmuali plita;
8–kanal va teshiklar; 9–shag‘alli ruberoid; 10–havo qatlami. 
Temir profiliga ko‘ra tomlar bir, ikki va ko‘p nishabli, tekis, egri sirtli va boshqa 
ko‘rinishlarda bo‘lishi mumkin 1.28 va 1.29 -rasmlarda har xil ko‘rinishdagi “issiq” 
tom detallari va harorat choklari ko‘rsatilgan. 
Tomlar suv o‘tkazmaydigan va yetarlicha issiqlik izolyatsiyasiga ega bo‘lishi 
bilan birgalikda, mustahkam, pishiq, ishlatishda qulay va ishonchli, o‘tga chidamli va 
yong‘indan havfsiz, industrial, samarali (tejamli) va engil bo‘lishi kabi asosiy 
talablarga javob berishi kerak. 

---

54 
2.28–rasm. Yopmalarni har xil ko‘rinishdagi “issiq” tom detallari: 
a – г – o‘ramali; д – mastikali; e – suv to‘ldirilgan 1–devor; 2–har xil 0,5m da qo‘yilgan kostil;
3–ruhlangan tunuka; 4–mastika; 5–40x3mm qalinlikdagi po‘lat taxtacha; 6–mix; 7–qorishma;
8–voronka; 9–himoyalovchi qatlam; 10–yopma qo‘shimcha qatlami; 11–asosiy qatlam; 12–tekis 
qatlam; 13–issiqlik sovuq o‘tkazmaydigan qatlam; 14–plita; 15–parapet plitasi; 16–bug‘ 
izolyatsiyasi qatlami; 17–mastikali qatlami; 18–suv qatlami. 
Tomlarni asosiy yuk ko‘taruvchi elementlari yopmani ko‘taruvchi elementlari 
bo‘lib, yopmani ko‘taruvchi plitalari, to‘sinlari, arkalari, storopil osti 
konstruksiyalaridan (balka yoki ferma) iborat bo‘ladi. Bunday elementlarni 
temirbeton, po‘lat va yog‘ochdan hamda bu materiallardan kombinatsiya qilinib hosil 
qilingan turlarga ajratiladi. 
Ekspluatatsiya rejimini hisobga olib tomlarni o‘rab turuvchi qismi 
shamollatiladigan, qisman shamollatiladigan va shamollatilmaydigan turlarga 
bo‘linadi. 

---

55