O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt аrхitеkturа qurilish instituti

2.22–rasm. Bir qavatli sanoat binolarida devor panellarini 
a – bo‘limi devorlarda; б – bino to‘g‘risida. 
1 – 3 – tom yopmasi ko‘taruvchi konstruksiyasi temirbeton ferma yoki to‘sin bo‘lganda; 
4 – 5 – bu ham po‘lat ferma bo‘ladi. 
 

---

49 
2.23 - rasm. Ishlab chiqarish binolarining to‘suvchi elementlari va ularni ustunlarga ulash: 
a,в – isitilmaydigan (a) va isitiladigan (б) binolarning devor panellari; в – tayanch stoliga 
qo‘yilgan; g – burchaklar yordamida ilintirilgan. 
1 – ustun; 2 – quyma detali; 3 – tayanch stolchasi; 4 – panel; 5 – payvand chok;
6 – biriktiruvchi (ilgak) elementlari; 7 – devor panelli quyma detali. 
 

---

50 
2.14 Asbosementli materiallardan ishlangan devorlar 
 
Asbosement materiallaridan tayyorlangan devorlar isitilmaydigan devorlarda 
ortiqcha issiqlik ajratilishi hamda portlash havfi bor bo‘lgan sanoat jihozlari 
joylashtirilgan ishlab chiqarish binolarida qo‘llaniladi. 
Sanoat binolari devorlarida to‘lqinsimon listlarni bir necha turi ishlatiladi. misol 
uchun listlarni “VU” turi uzunligi 1750 mm dan 2800 mm gacha, eni 994 mm hamda 
“UV–7,5” – uzunligi 1750 mm dan 3300 mm gacha, eni 1125 mm bo‘lgan va 
shularga o‘xshash boshqa turdagi listlar ishlatiladi. Bunday listlarni ustunlarga 
payvandlangan rigellarga maxsus qotirgichlar yordamida (PK – 1 va PK – 3) 
mahkamlanadi. Rigel materiali temirbetondan yoki po‘latdan ishlangan bo‘lishi 
mumkin (2.24–rasm). 
Listlarni bir-birlari bilan ulashda bo‘ylama yo‘nalishda 100mm, ko‘ndalang 
yo‘nalishda esa bir to‘lqin eniga teng kenglikda bir-birini ichiga kiritiladi. Hozirgi 
vaqtda asbosementli konstruksiyalar chet ellarda qo‘llanilmaydi. Bizda ham uni 
qo‘llash chegaralanayapti. Masalan, keng istiqbolga ega bo‘lgan, metalldan ishlangan 
yupqa, silliq yoki shakldor tunuka devorlar kam og‘irlikka ega bo‘lib, ularni ichiga 
zanglamaydigan, og‘irlikni yaxshi ko‘taruvchi va chiroyli ko‘rinishga ega bo‘lgan. 
Alyuminiydan ishlangan tunuka devorlar alohida ahamiyatga egadir (2.25–rasm). 

---

51