O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt аrхitеkturа qurilish instituti

2.20–rasm. Belbog‘ to‘sinlar: 
a – umumiy ko‘rinishi; b – ustunga qotirish usuli. 1 – po‘lat tayanch stoli; 2 – po‘lat planka. 
Belbog‘ to‘sinlarining ustunlardagi quyma detaliga payvandlangan maxsus stol 
tayanchlarga o‘rnatilib, bu elementlarni bir birlariga metall taxtachalarni payvandlash 
orqali kotiriladi. To‘sinlarni V12 – V20 sinfli beton payvandlanib hosil qilingan 
armatura karkaslaridan tayyorlanadi. 
 
 
 
2.10 Sanoat binolarining devorlari 
Tashqi va ichki devorlar ularni to‘ldirib turuvchi konstruktiv elementlar 
(deraza, eshik va darvozalar) bilan birgalikda sanoat binolarining vertikal to‘siqlari 
hisoblanadi. Ishlab chiqarish binolari devor konstruksiyalarini tanlashda quyidagi 
sharoitlar hisobga olinadi: 

ichki muhit (ish rejimi); 

tashqi muhit – qurilish rayoni muhiti; 

to‘suvchi devor materiali va konstruksiyasi; 

bino arxitekturasi qurilishi (kompozistiyasi); 

texnik iqtisodiy samaradorligi. 

---

45 
Isitiladigan binolar tashqi devorlarining qalinligi uni materialiga qarab 200 mm 
dan 500 mm gacha qabul qilinadi. Konstruktiv talablarga ko‘ra sanoat binolari 
devorlarini yuk ko‘taruvchi, o‘zini o‘zi ko‘taruvchi va yuk ko‘tarmaydigan (ilingan) 
devor turlariga ajratiladi. 
Yuk ko‘tarmaydigan (ilingan) devorlar asosan to‘siq vazifasini bajarib, o‘z 
og‘irligini sinch ustiga to‘liq o‘tkazib turadi. O‘zini ko‘taruvchi devorlar esa xususiy 
og‘irligini bino balandligi bo‘yicha o‘zi ko‘tarib va uni poydevor to‘singa uzatadi. 
Ko‘taruvchi devorlar karkassiz (sinchsiz) binolarda va nim karkasli binolarda 
g‘isht va bloklardan teriladi. Ular bir yo‘lda ham to‘suvchi, ham yuk ko‘taruvchi 
devor vazifasini o‘taydi. Ular o‘z xususiy og‘irligini, qavatlararo yopma og‘irligini, 
shamol ta’sir kuchini va transport yuklarini ko‘tarib turuvchi elementdir. 
Ishlab chiqarish binolarida to‘suvchi devorlar sifatida engil betonlarda ishlangan 
devor panellari keng ko‘lamda qo‘llaniladi. G‘isht bloklardan, mahalliy tabiiy tosh 
hamda boshqa turdagi materiallardan ishlangan devorlar nisbatan kamroq 
qo‘llaniladi.