O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

Dielektrik xajmining aniq bir qismida keskin o’zgarish ro’y berishi oqibatida elektrodlar orasida dielektrik orqali katta tok o’tib, qisqa-tutashuv xodisasi ro’y beradi. Dielektrikning teshilish laxzasidagi kuchlanish teshilish kuchlanishi (Ut) deyiladi. Elektr maydoning shu laxzaga mos keluvchi qiymati esa dielektrikning elektr mustaxkamligi deyiladi. Dielektrikning elektr mustaxkamligi teshilish kuchlanishi (Ut)ning dielektrikning teshilish joyidagi qalinligi (h) ga nisbati bilan aniqlanadi. Ya’ni Et = U/h Kv /mm Dielektrikning elektr mustaxkamligi SN ga asosan MV/m larda o’lchanadi.

Agar dielektrikda , r, tg qiymatlari qanoatli darajada bo’lmasa, materialni ishlatsa bo’ladi, lekin E qiymati qanoatli darajada bo’lmasa, bunday dielektriklarni umuman ishlatib bo’lmaydi. Teshilish natijasida dielektrikdan katta tok o’tib, elektr texnika uskunasi ishdan chiqadi.

Gazlarning teshilishi.

• Gazlarning teshilishi.
• Elektr texnika konstruksiyalarining kattagina qismi –transfarmator, kondensator, uzgich (uzib -ulagich), elektr xavo liniyalari va xokazolarda tashqi izolyatsiya vazifasini xavo bajaradi. Normal sharoitda xavoning elektr mustaxkamligi suyuq va qattiq dielektriklarning elektr mustaxkamligidan ancha kichikdir.
• Gaz tarkibida ion va elektronlar issiqlik ta’sirida siniq chiziqli betartib xarakatda bo’ladi. Agar gazga elektr maydoni ta’sir ettirilsa, electron yoki ionlar aniq yo’nalish olib, qo’shimcha tezlik bilan xarakatlanadi. Bunda gazning zaryadlangan zarrachalari qo’shimcha energiya oiadi;

Katodga musbat ionlar urilishi natijasida metal yuzasida dog’ xosil bo’lib, u o’zidan elektronlar ajratadi. Keltirilgan jarayonlar asosida gazda teshilish sodir bo’ladi. U odatda katta tezlikda, ya’ni 1 sm oraliq 10-7 – 10-8 sekundda bosib o’tadi. Elektrodlar orasida berilgan kuchlanish qancha yuqori bo’lsa, gazda elektr teshilishi shuncha katta tezlikda sodir bo’ladi. Gazning elektr mustaxkamligi xaroratga teskari, bosimga esa to’gri proparsionaldir. Gazning xarorati va bosimi kam o’zgarganda teshish kuchlanishi gazning zichligiga bog’liq bo’ladi: