O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi

Kuchsiz pozitsiya - fonemalarning asosiy belgi-хususiyatlaridan ayrimlarini o‘zgartirib, uning notipik ottenkasini yuzaga chiqaradigan pozitsiya.

Unli fonemalar ucun quyidagi holatlar kuchsiz pozitsiya sanaladi:

1. 
   u r g ‘ u si z b o‘g‘i n: bu pozitsiyada unlilar reduksiyasi yuz beradi: biroq> b:r2q, bi1an> b:1an kabi;
   
2. 
   s a y o z t i l o r q a va c h u q u r t i l o r q a u n d o s h l a r i b i l a n
   

y o n d o s h h o l a t (turli fonetik qurshov). Masalan, karam va qaram so‘zlarining birmchi bo‘ginidagi —a” unlisi ikki xil fonetik qurshovga ega: birmchi so‘zda u sayoz til orqa “k” bilan, ikkinchi so‘zda esa chuqur til orqa “q” bilan yondosh qo‘llangan, bu hol “a”ning ikki xil ottenkasini shakllantirgan: кэгэт va qaram kabi. Bunday holat o‘zbek tili vokalizmidagi barcha unlilarda yuz beradi: kir va qir (kir va qbir), kul va qul (kul va qul), ko „1 va qo „1 (kel va qol), kor va qor (k^r-ingichka “o”, qor-yo‘g‘on “o”) kabi.
Jarangli undoshlar uchun quyidagi holatlar kuchsiz pozitsiya sanaladi:
a) s o‘z n i n g o x i r i: kitob > kitop (b>p), tanqid > tanqit (d>t), garaj> garash (j>sh), ganj> ganch (j>ch);