O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy vа o’rtа mахsus

Bosh skeletining vistseral (yuz) bo’limi qam boshqa umurtqali qayvonlardagi singari bir necha suyaklardan tashkil topgan.
Hamma sutemizuvchilardagidek, yuqori jag’ juft jag’ oldi suyak bilan kuchli taraqqiy etgan ustki jag’ suyaklaridan iborat.





26-rasm. Quyon skeleti: 1 - bo’yin umurtqalari, 2 - ko’krak umurtqalari, 3 - bel umurtqalari,
4 - dumg’aza umurtqalari, 5 - dum umurtqalari, 6 - qovurg’alar, 7 - to’sh suyagi dastasi, 8 - kurak, 9 - kurakning akromial o’simtasi, 10 – kurakning korakoid o’simtasi, 11 - nomsiz suyakning yonbosh
bo’limi, 12 – nomsiz suyakning quymich bo’limi, 13 - nomsiz suyakning qov bo’limi, 14 - berkituvchi teshik, 15 -yelka, 16 - tirsak suyagi, 17 - bilak suyagi, 18 - bilaguzuk suyaklari, 19 - kaft suyaklari, 20 - son suyagi, 21 – tizza qopqog’i, 22 - katta boldir suyagi, 23 - kichik boldir suyagi, 24 – tovon suyagi, 25 - to’piq suyagi, 26 - oyoq kaft suyaklari.

Barcha sutemizuvchilarga xos ikkilamchi tanglay, jag’lararo suyaklarning tanglay o’simtalari (bu o’simtalar qidlovaro suyak bilan birga sutemizuvchilarda burunaro to’siqni qosil qilishda ishtirok etadigan toq dimog’ suyagini yuqoriga ko’tarib qo’yadi), yuqori jag’ suyagining tanglay o’simtalari va tanglay suyaklarining tanglay o’simtalaridan qosil bo’lgan. Ikkilamchi tanglay burun yo’lini og’iz bo’shlig’idan ajratib turuvchi devordir. Tanglay suyaklarining orqa qismiga ichki burun teshigi-xoanalar o’rnashgan. Niqoyat, tanglay suyaklarining orqa tomoniga vertikal o’rnashgan uzunchoq qanotsimon suyaklar birikadi.

Pastki jag’ faqat juft tish suyaklaridan iborat. Bu suyaklar old tomonda bir-biriga qo’shilib simfizis qosil qiladi, orqa tomonida esa yuqoriga qaragan katta tojsimon o’simtasi bor, shu o’simtaning uchida birikuv boshchasi bo’ladi.
Tishlari. Sutemizuvchilar sinfining murakkab differentsiyallashgan (geterodont) tish sistemasi xarakterli belgilaridan qisoblanib, bir qancha muqim xususiyatlari bilan boshqa umurtqalilarning tishlaridan farq qiladi.
Birinchidan, ular bir xil bo’lmay, kurak, qoziq va oziq tishlardan iborat. Oziq tishlar o’z navbatida qaqiqiy (katta) oziq tishlar bilan soxta (kichik) oziq tishlarga bo’linadi (faqat tishli kitlarda barcha tishlar bir tipli bo’lib, o’tkir uchli konusga o’xshaydi, bu ikkilamchi qoldir).
Ikkinchidan, sutemizuvchilarning qar xil guruqlarida tishlarining soni qar xil bo’lib, bu sistematik aqamiyatga ega. Tishlar sonini qisqacha belgilash uchun tishlar formulasidan foydalaniladi. Bu formulada qar xil tishlar lotincha nomi uning bosh qarfi, masalan, kurak tishlar-incisivi - i, qoziq tishlar – canini - c, kichik oziq tishlar – praemolares - pm, katta oziq tishlar – molares - m bilan belgilanadi. Ustki jag’dagi tishlar yarim soni chiziq ustiga, pastki jag’dagi tishlar yarim soni esa chiziq ostiga yoziladi.

Quyida odam va ayrim tur sutemizuvchilarning tish formulalari keltirilgan: