O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

“Ommaviy madaniyat”ning yoshlar estetik didiga tasiri 
Bugungi kunda manaviy olamni yuksaltirish, milliy-umuminsoniy estetik 
qadriyatlarni qaror toptirish va estetik tarbiyani mustahkamlash dolzarb masala 
bo‘lib qolmoqda. Bu ayniqsa, hozirgi murakkab va taxlikali zamonda yaqqol ko‘zga 
tashlanadi. Xususan, milliy o‘zligimiz, azaliy qadriyatlarimizga yot va begona 
bo‘lgan turli xil hurujlar, yoshlarimizning ongi va qalbini egallashga qaratilgan 
g‘arazli intilishlar tarbiyaning oliy shakli bo‘lmish estetik tarbiya jarayoniga 
sezilarli tasir ko‘rsatmoqda. Ana shunday tasirning zamonaviy ko‘rinishlaridan biri - 
“ommaviy madaniyat”dir. 
“Ommaviy madaniyat”ning inson estetik tafakkuriga, jamiyatdagi estetik 
qadriyatlarga hamda shaxs estetik kamolotiga salbiy tasiri ko‘plab vosita, omil va 
yo‘nalishlarga ega. Bular orasida eng tasirchani va kengqamrovlisi – Internet va 
ijtimoiy tarmoqlardir. 
Internetdan foydalanish madaniyatini oshirish, past saviyali “ommaviy 
madaniyat”ning kirib kelishiga qarshi kurashish, yoshlarni internetdagi ijtimoiy 
tarmoqlar orqali kirib kelayotgan ilg‘or zararli malumotlardan himoya qilish avvalo, 
Internet-klublar faoliyatiga talablarni oshirishni talab etadi. Sababi Internet 
aloqaning bir muncha tez taraqqiy etgan vositasi, shu bilan birgalikda axborot 
tarqatishning ham eng tezkor mexanizmi hisoblanadi. Bugungi kunda axborot 
texnologiyasi va Internetning yaqinlashuvi dunyoni industrlashtirish inqilobi kabi 
o‘zgartirib yubordi. Tahlillarga ko‘ra, 50 millionli auditoriyani radio 38 yilda, 
televidenie 13 yilda, internet esa bor-yo‘g‘i 4 yilda egallab olishini inobatga olsak, 
internetning yoshlar estetik dunyoqarashiga tasiri va o‘zgartirish tezligini tasavvur 
qilish qiyin emas. Bugungi kunga kelib esa internetdan foydalanayotganlar 1,5 
mlrddan oshib ketdi. Agar hozirda internetga uyali aloqa vositalari orqali bog‘lanish 
yo‘lga qo‘yilganligini inobatga olsak, mazkur raqam bir necha barobar oshishi 
mumkin. Demakki, axborot va kommunikatsiya texnologiyasi hozirgi paytda 

---

511 
manaviy va moddiy taraqqiyotning muhim vositasiga aylanishi natijasida 
odamlarning turmush tarzini, o‘zaro aloqasini xatto tashqi ko‘rinishini ham tubdan 
o‘zgarishiga olib kelayotganligini inkor etib bo‘lmaydi. 
XXI asrda “ommaviy madaniyat” zamonaviy qiyofada go‘yo rivojlangan 
madaniy dunyoga integratsiyalashish, liberallashish, demokratlashish niqoblari 
ostida namoyon bo‘lmoqda. YOshlar bu niqoblar ostidagi salbiy xolatlar va ular 
shakllantirishi mumkin bo‘lgan illatlar bilan umuminsoniy qadriyatlar orasidagi 
keskin tafovutni anglashlari kerak. Birgina “ommaviy madaniyat” hodisasi eng 
avvalo, milliy nafosatga zarba berib, jamiyatning g‘oyaviy tizimini izdan chiqarishi 
bilan hatarli ekanligini to‘g‘ri tushunish uchun ham estetik bilim zarur. Bunday 
havf-xatarga qarshi qatiy tura oladigan shaxsni shakllantirishda tarbiyaning estetik 
ko‘rinishini uyg‘un xolda olib borish maqsadga muvofiq. 
SHuni alohida takidlash kerakki, estetika niqobi ostida turli xil ko‘rinishdagi 
“sog‘lom turmush tarzi targ‘ibotchilari”, “ko‘ngilochar” va “musaffo tuyg‘u” baxsh 
etuvchi saytlar talaygina. Eng dahshatlisi keyingi paytlarda internet tarmog‘ida 
vampirizm estetikasi va uning targ‘iboti bilan bog‘liq saytlarning ko‘payib 
borayotganligi tashvishlanarli xoldir. CHunki, go‘zallikdan zavqlanishning bu taqlid 
ko‘rinishlari ulg‘ayib kelayotgan yosh avlodning estetik didini, dunyoqarashini yot 
g‘oyalar bilan “boyitadi”. Bunday tahdidlarga qarshi go‘zal qadriyatlarni dunyoga 
tanitish, xalqimizning boy va betakror estetik dunyosini aks ettiradigan personajlarni 
yaratish bilan bog‘liq tarbiyaviy jarayonlarga yo‘naltirilgan tadbirlar yordamida 
kurashish maqsadga muvofiqdir. Zero “Tarbiyaning estetik shakli ijtimoiy 
jarayonlarda ishtirok etar ekan, u o‘z navbatida kishilarga jamiyatda olib 
borilayotgan ijobiy ishlardan zavqlanish, demokratik munosabatlarga nisbatan 
qiziqish tuyg‘usini uyg‘otishni o‘zining maqsadi deb biladi.