O’zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirl toshkent moliya instituti sirtqi fakultet

«FUTURE BUILDERS OF CITY » MCHJning faoliyatini tartibga soluvchi me’yoriy-huquqiy hujjatlarini o’rganish.

Qonun loyihasiga mas’ul — Sanoat, qurilish va savdo masalalari qo‘mitasi a’zolarining fikricha, bugungi kunda transport faoliyatini tartibga soluvchi alohida qonun hujjatlari mavjud bo‘lib, bulardan “Avtomobil transporti to‘g‘risida”gi, “Temir yo‘l transporti to‘g‘risida”gi qonunlar, Havo kodeksi va boshqa ko‘plab qonun hujjatlarini keltirish mumkin. Biroq, barcha turdagi transportlarning optimal, muvozanatlashgan va uyg‘unlashgan o‘zaro aloqasini ta’minlaydigan, ularni samarali logistika, aralash yo‘nalishlar sonini kengaytirish orqali yagona transport tarmog‘iga integratsiya qilish yo‘llarini aniqlaydigan yagona qonun yo‘q.
Transportning turlari — aviatsiya, temir yo‘l, avtomobil, suv transporti — bir-biridan alohida, o‘z sohasiga oid maqsadlarga intilib rivojlangan. Aslida, transport yo‘llarida mazkur transport turlari o‘rtasida o‘zaro muvofiqlashtirish mavjud emas.
Ko‘rib chiqilayotgan “Transport to‘g‘risida”gi qonun loyihasi va tarmoq qonun hujjatlari teng yuridik kuchga ega. Sanab o‘tilgan barcha qonun hujjatlari (rejalashtirilgani ham, amaldagilari ham) bir-biriga zid bo'lmagan, bir vaqtning o'zida ishlaydigan, bir-birini to‘ldiradigan va to‘g‘ridan-to‘g‘ri amal qiladigan normalarni belgilaydi.
— Ushbu qonun loyihasining maqsadi — avtomobil, havo, suv, temir yo‘l, shahar yo‘lovchi transporti faoliyati va hamkorligining huquqiy, iqtisodiy hamda tashkiliy asoslarini belgilashdan iborat, — deydi parlament quyi palatasining Sanoat, qurilish va savdo masalalari qo‘mitasi raisi Vahobjon Muratqobilov.
— Bilasizmi, biz qonun loyihasini qo‘limizga olishimiz bilan nimalarga e’tibor qaratdik. Uni ishlab chiqish paytida, idoralararo ishchi guruhi tomonidan barcha tarmoq qonun hujjatlarini yagona qonunga birlashtirish masalasi ko‘rib chiqilgani diqqat markazimizda bo‘ldi. Masalan, AQShda katta hajmli Model transport kodeksi bor. Bunday birlashtirish maqsadga muvofiq emas, degan qaror qabul qilingan. Bu qanchalik to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligini, albatta, uni yanada muhokama qilish chog‘ida ko‘rishimiz mumkin.
Mazkur qonun loyihasini ishlab chiqishda tashish shartnomasini tuzish, kira haqi, tashish shartnomasidan kelib chiqadigan majburiyatlar bo‘yicha javobgarlik va boshqalar asosida amalga oshiriladigan tijorat transport faoliyatini nazarda tutuvchi Fuqarolik kodeksining yo‘lovchi, bagaj va yuk tashishga oid bobi asos qilib olingan.
Mamlakat transport kompleksi rivoji uchun tranzit siyosati birinchi darajadagi muhim omillardan sanaladi. Taklif etilayotgan qonun loyihasining yana bir muhim jihati xalqaro transport koridorlarini rivojlantirishda yig‘ilib qolgan jiddiy muammolarni hal qilish uchun mo‘ljallanganidir.
Qo‘mita raisining qayd etishicha, qonun loyihasida transport faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish va boshqarish, Vazirlar Mahkamasi, Transport vazirligi, mahalliy davlat hokimiyati organlari, shuningdek, ushbu sohada davlat nazorati, transport faoliyatini litsenziyalash, transport vositalarini sertifikatlash va transport tariflari aks etgan. Shu bilan birga, Vazirlar Mahkamasiga bir qator vakolatlar berish ko‘zda tutilmoqda. Albatta, bularning barchasi qonun loyihasi muhokamasi davomida mufassal ko‘rib chiqiladi. Ushbu hujjatning qabul qilinishi natijasida bir qator imkoniyatlar paydo bo‘ladi. Chunonchi, amaldagi qonun hujjatlari normalari O‘zbekiston Prezidentining transport sohasidagi hujjatlaridan kelib chiqadigan talablarga muvofiqlashtiriladi, qonunchilikdagi mavjud kamchiliklar bartaraf etiladi. Transport faoliyatini, shu jumladan, aralash tashishlarni amalga oshirishda transport tashkilotlari va ular xizmatlaridan foydalanuvchilar o‘zaro hamkorligining huquqiy asoslari yaratiladi. Eng muhimi, milliy transport tizimining xalqaro transport-logistika tizimiga integratsiyalash jarayonlarini chuqurlashtirish uchun shart-sharoitlar yaratiladi. Jamiyat O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga asosan yuridik shaxs hisoblanadi. Jamiyat belgilangan tartibda davlat ro’yxatidan o’tkazilganidan keyin yuridik shaxs maqomiga ega bo’ladi. Jamiyat o’z faoliyatini mazkur ustov va O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq va tasis hujjatlariga asosan oshiradi. Jamiyat o’z majburiyatlari bo’yicha O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq javob beradi.Jamiyatning ishtiroqchilari uning majburiyatlari bo’yicha javobgar bo’lmaydilar va jamiyat faoliyati bilan bog’liq zararlar uchun o’zlari qo’shgan hissalar qiymati doirasida javobgar bo’ladilar.Jamiyatning o’z hissasini to’la qo’shmagan ishtirokchilari jamiyat majburiyatlari bo’yicha har bir ishtirokchi hissasining to’lanmagan qismining qiymati doirasida oldida javobgar bo’ladilari. Jamiyat o’zining firma nomi yozilgan shamp va blankalarga shuningdek belgilangan tartibda ro’yxatga olingan o’z emblenbasiga tovor belgisiga ega bo’lishga haqli. Jamiyat o’z egaligida mustaqil balansda hisobga olinadigan aholida mol mukkga ega oz nomidan huquqlar va majburiyatlar olishi suddda davogar va javobgar bo’lishi mumkin.