O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirlig

5-mavzu: Xalqaro iqtisodiy integratsiya va O`zbekistonning jahon hamjamiyatiga kirib borishi.

Milliy iqtisodiyotning jaxon mamlakatlari bilan murakkab jarayon boglash ishlari uni boglab turuvchi savdo munosabatlari karab chikiladi. Undan keyin savdoni munosabatlarni shakillanishi va uni tarakkiyoti bilan uzviy bog‘liq bulgan moliyaviy yoki valyuta masalalari, valyuta kursi, valyuta siyosati, mamlakatni tulov balansi kurib chikiladi, urganiladi va taxlil kilinadi, tegishli xulosalar chikariladi. Ma’lumki, jaxonda mavjud bulgan mamlakatlar uzlarining milliy iqtisodiyotlarini shakllantirish, rivojlantirish va uni barkarorligini ta’minlash maksadida faoliyat kursatib kelmokdalar. Ammo bu murakkab muammolar davlatlarni bir – birlari bilan alokada bulishlarini ob’ektiv zaruriyatga aylantirmokda. Bu aloqalar xalqaro iqtisodiy munosabatlarni vujudga keltiradi va jaxon savdosi, tashki savdo aylanmasi, eksport va importni shakllanishiga olib kelad va ular asosiy kursatkich xisoblanadi. Eksport bir mamlakat va bir necha mamlakatlarda ishlab chikarilgan tovarlarni extiyoj tugilganda boshka davlatlarga chikarib sotilishini, import esa mamlakatga boshka davlatdan tovarlarni olib ketib sotilishini bildiradi. Demak mamlakat chetga tovar chikarsa «eksport», chetdan tovar kiritsa «import» nomini bildiradi. Jaxon savdosida tovarlarni eksport tarkibi fan – texnika revolyusiyasi va xalqaro mehnat taksimotining chukurlashuvi ta’sirida uzgarib boradi. Eksport tarkibida kayta ishlovchi sanoat maxsulotlari yetakchi uringa ega bulib, uning xissasiga jaxon tovar ayirboshlashning ¾ kismi tugri kelmokda, ozik – ovkat, xomashyo va yokilgi ulushi fakat ¼ kismini tashkil etadi. Xizmatlar eksporti - bu chet el valyutalari xisobiga chet ellik iste’molchilarga xizmat kursatadi. Bu xizmatning bir kismi milliy chegarada amalga oshiriladi. Masalan, chet el kampaniyasi vakillariga pochta, telegraf xizmati kursatish, chet el fukarolariga sayyoxlik xizmati kursatiladi. Bu xizmatlar eksporti tovarlar eksportidan farq qiladi.