O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi a. D. Abdazimov, Е. O‟ljayev, N. N. Omonov

Sifat ko„rsatkichlarini baholashning chastotaviy usuli. 
Avtomatik sistemaning pog„onasimon birlik kirish ta‟siriga javob reaksiyasi, 
ya‟ni o„tish funksiyasi uning haqiqiy chastotaviy xarakteristikasi (HChX) bilan 
ham bog„likligi asosida ana shu xarakteristikani qay ko„rinishdaligiga qarab ayrim 
sifat ko„rsatkichlarini taqriban baholash mumkin. Agar 
)
(

P
ning grafigi qavariq 

---

205 
bo„lsa (3.14-rasm, a, 3-egri chiziq), u holda o„tish jarayonida o„ta rostlash 
%
18


(3.14- rasm, b, 3-egri chiziq) bo„ladi, agar HChX grafigida qavariqlik bo„lmasa 
(3.14- rasm, a, 2-egri chiziq) o„tarostlash 
%
18


, tebranuvchiligi n<2...3, rostlash 
vaqti 
p
t
esa kesish chastotasiga bog„liq bo„lib 




y
t
p
n


sohada yotadi. Agar 
HChX 3.14-rasm,a, 1-egri chiziq ko„rinishida bo„lsa, ya‟ni
0


d
dU
va 
)
0
(
max
U
U

, 
u holda o„tish jarayonida o„tarostlash yo„q 
0


, chiqish kattaligi qiymati 
monoton ravishda kamayib boradi, rostlash vaqti 
k
p
t


4

bo„ladi. 
3.14-rasm. Tizimning haqiqiy g„chastotaviy xarakteristikalari 
)
(

P
-grafiklarining 
ko„rinishlari(a) va ularga mos o„tish xarakteristikalari h(t) (b)[5] 
Umuman olganda o„tish jarayoning so„nish vaqti - rostlash vaqti 
p
t
kesish 
chastotasi 
)
(
k

ning qiymatiga va
)
0
(
max
U
U
nisbatga bog„liq. 
Sifat ko„rsatkichlarini baholashning integral usuli. Bu usul o„tish jarayoni 
grafigi egri chizig„i ostidagi S yuzani (3.15-rasmda shtrixlangan yuza) hisoblashga 
asoslangan.

---

206 
0
t
0
à)
y(t)
y(t)
t
+
á)
+
-
+
3.15- rasm. O„tish jarayoni sifatini integral usulida taqriban baholashga oid 
grafiklar 
Monoton yoki aperiodik o„tish jarayoni uchun bu yuza: 



0
1
)
( dt
t
y
S
O„tish jarayoni tebranuvchi bo„lsa kvadratik integrali hisoblash orqali egri 
chiziq kamragan yuza hisoblanadi:



0
2
2
)
( dt
t
y
S
Bu formulaning afzalliligi shundaki, grafikdagi ishoralarning o„zgarishi 
sistemaning sifat ko„rsatkichlarini aniqlashda rol o„ynamaydi. Shuning uchun u har 
qanday o„tish jarayoni grafigi uchun yaroqli umumiy formula bo„la oladi. Bunda 
hisoblab aniqlagan yuza qancha kichik bo„lsa, tizimning ishlash sifati shuncha 
yaxshi bo„ladi. 
ABTning o‟tish jarayoni sifat ko‟rsatkichlarini baholash maqsadida 
tizimdagi o‟tish jarayonini grafigini qurish quyidagi tartibda amalga oshiriladi: 
Tizimning uzatish funksiyasi chastotaviy ko‟rinishga kelitiriladi, 
y
a‟ni
)
(
)
(
;


j
W
S
W
j
S


; 
1


j
; 
1
2

