O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi a. D. Abdazimov, Е. O‟ljayev, N. N. Omonov

A = n

s

t, 1/min. 
bu yerda: n- aylanish chastotasi; 
t - o‟lchash vaqti; 
stendda s = 60 (disk-pardadagi teshiklar soni). 
ISHNI BAJARISH TARTIBI 
1. Markazdan qochma regulyatorli ichki yonuv dvigateli (IYOD) 
modellashtiruvchi stendi bilan tanishish. 
2. Stendni 220V 50 Gs. tarmoqqa ulash. Ulagichni "tarmoq" holatiga qo‟yish, 
bunda sanoq indikatori yonishi kerak. 
3. Stend o‟lchagichini "dastaki" holatiga qo‟yib, yuritgichning aylanish 
chastotasini "R aylanish" rezistori yordamida tanlash.
4. Stendning ishlashini "R yuklanish" rezistorini "0 %" dan "100 %" holatlariga 
qo‟yib tekshirish. 
5. "R yuklanish" rezistorini "0%" holatga qo‟yiladi. Elektr yuritgichga tashqi 
yuklanishning ta‟sirini 15-20% dan ko‟paytirib, har bir yuklashda 5...6 marta uning 
aylanish chastotasi o‟lchanadi. O‟lchash natijalari 2.7.1-jadvalga kiritiladi. 
6. 2.7.1-jadvaldagi o‟lchash natijalari asosida yuritgichning va valning aylanish 
chastotasi ART ning statik xarakteristikasi grafigi chiziladi. Undan rostlagichning 
2...3 yuklanishi uchun statik xato D
nst
aniqlanadi. 
7. ART ning dinamik xarakteristikasi olinadi. Buning uchun rezistor "R 
yuklanish" "0 %" holatidan tezlik bilan "100 %" holatga o‟tkaziladi va har 5 
sekundda yuritgichining aylanish chastotasi o‟lchab boriladi. O‟lchash to 
yuritgichning aylanish chastotasi o‟zgarmaguncha davom ettiriladi. 
O‟lchash natijasi 2.7.2 - jadvalga yoziladi va uning asosida o‟tish jarayoni 
grafigi chiziladi. Undan o‟tish vaqti aniqlanadi. 

---

97 
8. Rezistor "R aylana" ni maksimal aylanishiga "R yuklanish" ni "0 %" holatga 
qo‟yib, yuritgichning salt aylanish chastotasi (n
s
) o‟lchanadi. 
9. "R yuklanish" rezistori "100 %" holatga qo‟yiladi va o‟tish jarayoni 
tugagach, yuritgichning to‟liq yuklanishdagi aylanish chastotasi (n
t
) o‟lchanadi. 
10. Regulyatorning notekisligi darajasi quyidagi tenglikdan topiladi: 
rt
o
t
s
n
n
n




bu yerda:
;
2
t
s
rt
o
n
n
n



< 0,06...0,1 oralig‟ida bo‟lishi kerak. 
TAJRIBA NATIJALARI JADVALLARI
2.7.1 – jadval. ARSning statikxarakteristikasi jadvali 
M
n
, % 
0 
15 
30 
45 
50 
75 
90 
100 

,min
-1 
2.7.2-rasm. ARSning statik xarakteristikasi 

---

98 
2.7.2-jadval. ARSning dinamik xarakteristikasi jadvali 
t, s 
0 
5 
10 
15 
20 

, min
-1
 
2.7.3-rasm. ARSning dinamik xarakteristikasi 
BAJARILGAN ISH BO‟YICHA HISOBOT MAZMUNI 
1. Laboratoriya stendining prinsipial sxemasi. 
2. Tajriba natijalari jadvallari. 
3. Statik va dinamik xarakteristikalar. 
4. Xulosa. 
NAZORAT SAVOLLARI 
1. Avtomatik rostlash tizimsi statik xarakteristikasi nima? 
2. Avtomatik rostlash tizimsi dinamik xarakteristikasi nima? 
3. Laboratoriya stendining tuzilishi. 
4. Laboratoriya stendining ishlash prinsipi. 
Hisobotni bajardi _______________________"__"______ 20 __y. 
f.i.sh., imzo
Hisobotni qabul qildi ______________________"___"_____ 20 __y. 
f.i.sh., imzo