O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyaz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti

2. Atlıqtıń tartım kategoriyası. Atlıq sózlerdiń úsh bette tartımlanıp, zattıń belgili bir betke yaki zatqa tiyisli ekenligin bildiretuǵın kategoriya tartım kategoriyası dep ataladı.
3. Atlıqtıń seplik kategoriyası. Seplik kategoriyası atlıqtıń yamsa atlıqlasqan sózdiń, sóz dizbegi yaki gápttiń quramında basqa sózler menen qarım-qatnasın, baylanısın bildiredi. Atlıqtıń seplik affiksleri menen túrlenip keliwi sepleniw delinedi.
Jumıstın` maqseti: Oqıwshılardı zattıń atın bildiretúǵın sózler temasın úyreniw.
Izertlew waziypasi:
-- Oqıwshılarǵa atlıq dep atın aytpastan turıp, zattıń atın bildiretuǵın sózlerge túsinik qáliplestiriw (1-2 klaslarǵa);
-- Atlıq sózlerdiń sintaksislik xızmeti haqqında,olardıń gáptiń bas hám ekinshi dárejeli aǵzaları xızmetin atqarıwı jóninde túsinik beriw;
-Atlıq sózler óziniń semantikası hám forması jaǵınan birlik, kóplik mánilerin úyretiw;
- Atlıq sózlerdiń úsh bette tartımlanıp, zattıń belgili bir betke yaki zatqa tiyisli ekenligin bildiretuǵın úyretiw.


2.1 1 klasta Zattıń atın bildiretúǵın sózler temasın úyretiw

Bizge belgili hárekettegi baǵdarlama pán boyınsha teoriyalıq bilimlerdi ózlestiriwine baǵdarlanǵan bolıp, tiykarǵı dıqqat-itibar balaǵa ilimiy maǵlıwmatlardı yadlaw, olardı sóz hám gáp, tekst ishinen tawıp tallay alıwına qaratılǵan edi. Biz baslawısh klass oqıwshılarına fonetika, leksikologiya, morfologiya hám sintaksis tarawlarına tiyisli bolǵan ilimiy túsiniklerdi olardıń jas ózgesheliklerine qaray úyretip bardıq. Oqıwshı teksttiń ishinen olardı tawıp, tallap, óz betinshe mısallar menen bayıta alıwdı úyrenedi. Biz bilim bergen mektep pitkeriwshisi sabaqlıqtaǵı barlıq teoriyalıq maǵlıwmatlardı yadtan ayta aladı hám test sorawlarına tayarlanıwda sózlerdi hám gáplerdi fonetikalıq, morfologiyalıq hám sintaksislik tallay alıwına itibar berip, bahaladıq. Durıs oqıwshılardıń arasında men ne ushın bul qaǵıydalardı yadlawım kerek? Men erteń filolog bolmayman ǵoy degen sorawlardı bergenleri de boldı. Birazları ishinen bul sorawdıń juwabın izlese de, tartınıp muǵallimnen sorawǵa batına almadı.

Haqıyqatında da, biz “Erteń qanday bilimlerdi úyrensem, óz maqsetime erise alaman?” – degen sorawǵa juwap izlewge qızıqsınbadıq. Bizge berilgen pánler boyınsha sabaqlıqta berilgen teoriyalardı yadladıq hám óz imkanımız barınsha bazıbir pánlerdi tolıq, bazıbir pánlerdi shalalaw, al ayırım pánlerdi bolsa, túsinbegenlikten sol turısına yadlaw menen mekteptı tamamladıq. Búgingi kúnniń tez ózgeriwsheń dúnyanıń insaniyat aldına qoyǵan wazıypası insan sıpatında jasaw, óz qábiletin kúndelikli turmısta kórsete alıw, úyrengenlerin baxıtlı jasaw ushın paydalanıw bolıp tabıladı.