O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o’zbek tili va adabiyoti universiteti

 
 
 
 
 
 
 
 

---

5 
Hamza Imomberdiyev va Kavsar Turdiyeva asarlari tahlili
 
Hamza Imonberdiyev (1954-1997) shu ma’noda o`zbek bolalar adabiyoti 
rivojiga hissa qo`shgan shoirlardan. U uzoq yillar "Tong yulduzi" gazetasida, 
so`ngra, 1986-yildan umrining so`nggi damlarigacha "Cho`lpon" bolalar 
nashriyotida faoliyat ko`rsatgan. Uning turli yillarda nashr qilingan "Quvnoqlar 
quvonchi", "Shokoladxo`rlar", "G`aroyib pufak", "Kulgi shaharchasi", "Oydagi 
tomosha", "Lofchilar aldoqchilar", "G`aroyibkent hangomalari", "Bir kunlik 
mojiza" singari sheriy va nasriy to`plamlari bolalar kitobxonligida shuhrat 
qozongan. Shoir sherlarida bolalarning xarakter-xususiyati, orzu-o`ylari aks 
etgan. Masalan, "Bir so`z" sherida Loladan astoydil ranjigan, unga birgina 
"shaddod" degan so`zi uchun "badbashara", "xumbosh" kabi yomon so`zlarni 
eshitganidan arazlab, boshqa o`rtoq topishga ahd qilgan bola timsoli gavdalanadi. 
"Urishqoqlar"da esa o`g`il bolalar ko`proq o`ynaydigan "urush-urush" o`yini 
manzarasi chizib berilgan. Ayniqsa, qo`lda yog`och-avtomat bilan kalishlardan 
esa granata o`rnida foydalanishlari, bir-birlarini poylab turib, "o`q" uzishlari 
bolalar tilidan mardona hikoya qilinadi. Paq-puq, otdim, yiqil, deb. Dushman tan 
olmas: O`qing Qiyshiq ketdi,nuqul deb. Hamma bola o`yinda "Jang" qiziydi 
tobora…
Faqatgina Nodir bu jangga qo`shilmay, raketa yasash bilan ovora bo`ladi. 
Chunki: 
Urishqoqlar ichida Yashab netaman, der u. Olis sayyoralarga Uchib 
ketaman, der u. Buni eshitib, qolgan bolalar o`zing bilan bizni ham ola ket, deb 
so`raydilar. Do`stlari rozi bo`ladi:
Chiqinglar, deb imlaydi. 
Biz kashf etgan sayyora
Urush nima bilmaydi! Bolalar garchi "urush-urush" o`ynasalar ham, aslida, 
urush nimaligini bilmaydigan sayyorani kashf etmoqchi. Uning salbiy oqibatlarini 
his qila olgan bolagina shunday fikrlaydi. Barcha bolalar tinchlikni sevishlari 
Nodirga ergashib ketmoqchi bo`lgan do`stlar niyatidan anglashiladi. Binobarin, 

---

6 
H.Imonberdiyev yosh qahramoni tilidan, urushqoqlar o`yinini qoralaydi. Ular 
orasida yashashni xohlamaydi. Shu o`rinda shoirning "Alla" sheridagi quyidagi 
misralar ham etiborli: Ana, Bo`ri kelyapti! 
Uxlay qol, ovunchog`im.
Qo`y shunday deb qo`rqitib,
Uxlatar qo`zichog`in.
Vuy, anovi ilonni!
Uxla tez, bolajonim,
Chumchuq shunday qo`rqitib, 
Uxlatar polaponin.
Uxla, Olabo`jiyov
Ko`rsatgan qorasini. 
Odam shunday qo`rqitib,
Uxlatar bolasini.
Ona Burgut allalar: 
Uxla, kuchga to`lib o`s. 
Ushbu tog`-tosh, osmonning 
Hukmdori bo`lib o`s!
Pisand etmay xatarni 
Shundanmi polaponi,
Tushlarida charx urar
To`ldirib keng samoni.
Nazarimizda, ushbu kichik she’r ulkan ma’naviy-ma’rifiy ahamiyat kasb 
etadi. Zero, o`zbek bolalar adabiyoti mustaqil O`zbekistonning kelajagini yaratuvchi 
yosh avlod tarbiyasiga masul ekan, farzandlarimizning erksevar, mard, komil 
insonlar bo`lib yetishuvi yo`lida doimo baland pardalarda yangramog`i kerak. Toki 
ijodkorlarimizning har bir asari yosh kitobxon qalbida ezgulik, insoniylikning bir 
niholi ildiz otishiga xizmat qilsin. Ushbu sher, dastavval, ana shu jihati bilan etiborga 

---

7 
loyiq. Chunki, ona burgut polaponi qalbiga "ushbu tog`- tosh, osmonning hukmdori 
bo`lnb o`sish"ni go`dakligidan alla bilan singdirayotganligi sababli burgutcha hatto 
tushida ham keng samoni to`ldirib charx uradi. Xuddi shuningdek, mustaqil ona 
yurtimizning kelajagi bo`lmish farzandlarimiz ham bolalikdan o`zlarining shu aziz 
Vatan egalari, uning baxtsaodatini, porloq kelajagini yaratuvchilar ekanliklariga 
komil ishonch ruhida tarbiyalanmoqlari lozim. Umuman, H.Imonberdiyev 
she’rlarida fikr ustuvor, g`oya dolzarb, tasvir hayotiy. Uning qator ertak-
dostonlarida esa bahodirlik, mardlik motivlari kuylanadiki bu Sor burgutning o`z 
polaponini uchishga o`rgatishda baland qoyalardan pastga otib yuborishi orqali 
yanada yorqinroq aks etadi.