O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti alimov T. A., Ajabov A. Q., Mirtoshev Z. D

Mustaqil yechish uchun masalalar:

1. 
   Mars Quyoshdan Yerga nisbatan 1,524 marta uzoqda joylashgan. Marsda yilning uzunligi qanday? Planetalarning orbitalarini aylagadan iborat deb oling. (Javob: 687 sutka).
   
2. 
   Agar Yer sun’iy yo’ldoshi orbitasining Yerdan eng baland nuqtasi 5000 km eng past nuqtasi esa 300 km, bo’lsa uning aylanishi davrini toping. Yerni radiusi 6370km-ga teng bo’lgan shar deb hisoblang. Yo’ldosh harakatini oyning aylanishi bilan solishtiring. (Javob 2,4soat).
   
3. 
   Yerning aylanish davriga teng davr bilan Yer ekvatori tekisligida aylanayotgan stasionar yo’ldosh Yerdan qanday balandlikda joylashishi kerak (Javob: 41760 km).
   
4. 
   Yupiterning yulduz (siderik) aylanish davri 12 yilga teng. Qanday vaqt oralig’ida uning qarqmaqarshi turishi takrorlanadi (Javob: 398sutka).
   

XI - amaliy mashg’ulot.
Kosmik jismlargachi masofani aniqlash. Jismlarni
o’lchamini aniqlash

1. 
   Yorug’lik nuri qancha vaqt davomida Quyoshdan Yergacha yetib keladi?
   

Berilgan: Yechish:
a=149.5·10⁶ km Tezlik formulasidan foydalanib
c=3·10⁵ km/c
_____________
t=?

2. 
   Mars sayyorasi Yerga eng yaqin kelgan holati uchun gorizontal paralaksini qiymatini toping. Bu holda Marsdan Yergacha bo’lgan masofa 0.378 a.b. –ga teng bo’lib, Quyoshning gorizontal paralaksi 8,8 –ga tengdir
   

Berilgan: Yechish:
D=0.378 a.b. Quyosh paralaksi
R_q=8,8 Mars sayyorasining paralaksi
___________ ekanligini nazarda tutib
R_m=? ekanligini topamiz.

3. 
   Mars sayyorasi Yerdan 0.378 a.b. masofada , undan ko’rinuvchi Yerning burchak diametrining eng katta qiymati qancha?
   

Berilgan: Yechish:
D=0.378 a.b. Bundan oldingi masalani yechishga ko’ra, Mars
__________ sayyorasi Yerdan 0.378 a.b. masofada bo’lganida
R=? uning paralaksi, ya’ni Yerni ko’rinma burchak
radiusi 23,28 – ga tengdir. Shuning uchun Yerning ko’rinma burchak diametri R=23,28·2=46,6 – ga teng bo’ladi.