O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti alimov T. A., Ajabov A. Q., Mirtoshev Z. D

Mustaqil yechish uchun masalalar:
1. 100 km/soat tezlik bilan doimiy ravishda harakatlanayotgan poezd, paralaksi 0,76 bo’lgan eng yaqin yulduz sentavrgacha qancha vaqtda borib yetadi.
2. 1000 km/s tezlik bilan uchayotgan sayyoralararo kosmik kema yordamida Poluks yulduzigacha qancha vaqtda borish mumkin. Poluks yulduzining parallaksi 0,1-ga tengdir.
3. Oqqush 61 yulduzining parallaksi 0,37-ga teng. Ungacha bo’lgan masofani yorug’lik yilida toping.
4. Quyosh sistemasi Quyosh apeksi tomon 1 yilda qancha masofani bosib o’tadi. Quyosh sistemasini tezligi 19,5 km/s - ga tengdir.


XVII. Amaliy mashg’ulot
Yulduzlarning yarqirashi
1. Vega yulduzining (Liraning α – si) ko’rinma yulduz kattaligi +0^m,14 - ga teng bo’lib, uning parallaksi 0,123 - ga teng.  Vodoley yulduzining ko’rinma yulduz kattaligi +3^m,07 ga, parallaksi 0,003 - ga tengdir. Bu ikki yulduzning yoritilganligi va ravshanligi nisbatini toping.

Berilgan: m1=+0^m,14 1=0,123 m2=+3^m,07 2=0,003

Yechish: Ko’rinma yulduz kattaligi ta’rifiga ko’ra bo’lib, yoritilganliklari uchun quyidagilarni topamiz. Yoritilganlik yorqinlikga to’g’ri, masofaning kvadratiga teskari proporsional ekanligidan foydalanamiz: bo’lib, va ekanligidan foydalanamiz, u holda Demak, Vega yulduzi  Vodoley yulduzidan bizga 15 marotaba yorqin tuyuladi, aslida Vodoley yulduzi Vega yulduzidan 113 marotaba yorqindir.

2. Arktur yulduzi (Volopas α – si) yoritilganligi Andromeda -si va Deva -si yulduzlarining yoritilganligidan necha marotaba katta ekanligini aniqlang. Arkturning ko’rinma yulduz kattaligi +2^m,15 - ga, Volapas va Andromeda yulduzlarining ko’rinma yulduz kattaliklari mos ravishda +2^m,15 va 4^m,00-ga tengdir.

Berilgan: m1=+0^m,24 m2=+2^m,15 m3=4^m,00

Yechish: a) b)

3. ε Lebed va  Vodoley yulduzlari Sirius (Katta itning -si) - dan necha marotaba xiradur. Bu yulduzlarning vizual ko’rinma yulduz kattaliklari mos ravishda 2^m,64 3^m,97 va -1^m58 - ga tengdir.

Berilgan: m1=2^m,64 m2=3^m,97 m3=-1^m58

Yechish: a) b)

4. To’lin oyning yorqinligi Quyosh yorqinligidan necha marotaba kichik. To’la oyning yoritilganligi Quyosh yoritilganligidan kichikdir. Oy va Quyoshning ko’rinma vizual kattaliklari mos ravishida -12^m,7 va -26^m,8 - ga tengdir.

Berilgan: moy=-12^m,7 mo=-26^m,8

Yechish: